2.3. Walory przyrodnicze gminy oraz obszary i obiekty prawnie chronione.

Środowisko przyrodnicze charakteryzuje się wysokimi wartościami i walorami potwierdzonymi wprowadzeniem szczególnych form ochrony o znaczeniu ponadlokalnym. Gmina położona jest w obszarze Pojezierza Lubuskiego. Powoduje to duże zróżnicowanie cech środowiska przyrodniczego. W gminie występują obszary wartościowe przyrodniczo. Dominują obszary w rzeźbie falistej przy znacznym udziale obszarów pagórkowato-falistych.

Walory te i wartości wynikają z następujących cech środowiska przyrodniczego:

·        sieci hydrograficznej z występowaniem jezior o powierzchni powyżej 50 ha,

·        dużych deniwelacji w obszarach o rzeźbie falisto-pagórkowatej,

·        wysokiej lesistości,

·        zróżnicowania ekosystemów wodnych i leśnych,

·        występowania zabudowy o wartościach historyczo-architektonicznych w malowniczym krajobrazie.

Wartości i walory środowiska przyrodniczego gminy potwierdzone zostały badaniami i ustanowieniem obszarów ochrony przyrody i ochrony konserwatorskiej. Znaczne obszary gminy przydatne są dla turystyki i agroturystyki.

Obszary chronionego krajobrazu

Ze względu na szczególne elementy przyrodnicze oraz walory estetyczne krajobrazu, Uchwalą Wojewódzkiej Rady Narodowej w Gorzowie Wlkp. z grudnia 1984 roku, dla województwa gorzowskiego utworzono 9 obszarów chronionego krajobrazu, wśród których jeden w Gminie Lubniewice o nazwie „Jeziora Lubniewickie” (Śmierzchalski 1988). Obszar ten obejmuje powierzchnię 6935 ha, na co składają się:

Na obszarze tym występuje niewielkie uprzemysłowienie i zurbanizowanie, a przeważająca gospodarka typu rolno-leśnego i rzemiosło nie powoduje ujemnych skutków w funkcjonowaniu tutejszych zasobów przyrody.

Ze względu na piękne jeziora, o bardzo urozmaiconej linii brzegowej oraz otaczające je lasy, jak też czyste powietrze, obszar ten powinien stanowić ważną funkcję rekreacyjną dla wypoczywających turystów i wczasowiczów. Powinien też być kierunkiem dla przyszłościowego rozwoju Lubniewic.

Do najważniejszych obiektów podlegających ochronie w gminie Lubniewice należy wymienić: buk zwyczajny – 7 szt., dąb szypułkowy - 6 szt., jesion wyniosły – 4 szt., wiąz szypułkowy, grab pospolity, lipa drobnolistna, klon jawor, świerk pospolity, 2 głazy narzutowe, 3 gniazda orła bielika oraz stanowisko bluszczu pospolitego na powierzchni 2 ha (30 kwitnących egzemplarzy).

Tabela nr 4. Obiekty podlegające ochronie w gminie Lubniewice:

I. Pomniki przyrody:

Rezerwaty przyrody

W gminie Lubniewice znajduje się jeden rezerwat ścisły „Janie im. Włodzimierza Korsaka”, o powierzchni 51,85 ha. Znajduje się on w Leśnictwie Lubniewice - oddziały 164 a ,b, c, d, f, h oraz 165 a, b, c, d. Utworzony został w 1984 roku (M.P. 15/84) w celu zachowania zespołów roślinnych na zarastającym jeziorze Janowiec. Ochroną objęto położone na sandrze płytkie i wąskie jezioro Janowiec pochodzenia polodowcowego, rozległe bagno powstałe w procesie zarastania jeziora oraz pas lasu (otulina) będącego najstarszą częścią basenu pojeziernego, w skład którego wchodzą: olsza czarna, sosna pospolita, kilka wiekowych lip. W części środkowej lustro wody jeziora pokryte jest grzybieniami białymi, żółtymi grążelami oraz miejscami pływającą osoką aleosową. Pięknie wyglądają w okresie kwitnienia, choć dostęp do ich oglądania jest bardzo trudny. Na bagnie otaczającym jezioro rosną turzyce bagienne, pospolite i sztywne.

Ma tu swoje siedlisko także trzcina pospolita, pałka szerokolistna, pokrzywa dwupienna i śledzienica skrytolistna. Obficie występują tu także ptaki wodne i wodnobłotne, m.in. łabędzie nieme, kaczki krzyżówki i głowienki, per-kozy, łyski, kszyki, czajki, brodźce. Przylatuje tu również gęś gęgawa i żuraw, a z ptaków drapieżnych: błotniak stawowy, myszołów zwyczajny i kania czarna.

W północnej części rezerwatu znajdują się nikłe ruiny dawnej rybakówki z ok. 1930 roku. Od 1942 r. do stycznia 1945 r. istniał tu oddział jeńców radzieckich, podległy Stalagowi III C w Drzewicy koło Kostrzyna. Więzieni w nim jeńcy pracowali w lesie przy wyrębie drzewa. Po wojnie odnaleziono tu masowe groby jenieckie, z których w 1947 r. ekshumowano 48 szkieletów na cmentarz wojenny żołnierzy radzieckich pod Międzyrzeczem. W budynku rybakówki mieściła się wartownia obozu, a w latach 1945-1949 – leśniczówka.

Rezerwat nosi imię Włodzimierza Korsaka (1886-1973) pisarza, myśliwego i pioniera ochrony przyrody, który od 1946 r. mieszkał w Gorzowie, a wszystkie lata spędzał w Lubniewicach. Tu napisał ostatnią książkę „Las mi powiedział” (1968).

Zespół przyrodniczo-krajobrazowy „Uroczysko Lubniewsko”

Zgodnie z art. 13 Ustawy z 14 października 1991 roku (Dz. U. Nr 114 poz. 422) o ochronie przyrody, Rada Gminy w Lubniewicach w celu ochrony wyjątkowo cennych fragmentów krajobrazu naturalnego i kulturowego oraz dla zachowania jego wartości przyrodniczych i estetycznych podjęła uchwałę o utworzeniu zespołu przyrodniczo-krajobrazowego o nazwie „Uroczysko Lubniewsko”. Pełna dokumentacja techniczna uzasadniająca utworzenie zespołu przyrodniczo-krajobrazowego została opracowana przez Wydział Ochrony Środowiska UW w Gorzowie WIkp.

Omawiany obiekt położony jest w gminie Lubniewice w obrębie ewidencyjnym Jarnatów i Glisno oraz w gminie Sulęcin, w obrębie ewidencyjnym Żubrów. Część projektowanego zespołu w chwili obecnej znajduje się w obszarze chronionego krajobrazu pod nazwą „Jeziora Lubniewickie”. Zespół oparty jest na jeziorze Lubniewsko wraz z otaczającymi je lasami i gruntami rolnymi.

Całkowita powierzchnia zespołu wynosi 1406,46 ha, na co składają się:

Granice zespołu przebiegają wzdłuż dróg publicznych lub leśnych oraz granicami gruntów rolnych. Łączna długość granic wynosi 24,250 km. Najbliższa odległość granicy od brzegów jeziora na północy wynosi 70 m, a największa na południowym zachodzie - okolo 2100 m. Lasy masowego wypoczynku wyznaczone zostały wokół jeziora Lubniewsko oraz obejmują wszystkie znajdujące się tam ośrodki wypoczynkowe. Obszar ten narażony jest na dużą penetrację przez turystów, wczasowiczów i wędkarzy. Lasy glebochronne wyznaczono na stromych zboczach i wąwozach, narażonych na silną erozję.

Duże obszary pozostawione są naturalnej przyrodzie, gospodarkę leśną na omawianym obszarze sprowadza się przede wszystkim do wykonywania zabiegów pielęgnacyjnych, hodowlanych oraz ograniczenia stosowania środków chemicznych, jak też wykonywania polowań na zwierzynę łowną.

Jedną z cech wyróżniających okolice jeziora Lubniewsko jest piękny krajobraz, który przyciąga liczne rzesze turystów i inwestorów nowych ośrodków wypoczynku, pobytu i rekreacji. Zgodnie z opracowanym planem, terenem przeznaczonym do intensywnego zagospodarowania turystycznego są lasy masowego wypoczynku w strefie ośrodków wypoczynkowych i wąski pas lasów wokół jeziora służący do spacerów wczasowiczom i turystom.

Obszar uroczyska po ostatnim zlodowaceniu ma urozmaiconą rzeźbę terenu z licznymi pagórkami, wzgórzami, dolinami, głębokimi i długimi wąwozami o wys. względnych sięgających nawet 60 m. 21 z nich ma swoje nazwy. Największy jest Wąwóz Żubrowski, którego dnem prowadzi szlak czerwony. Wąwozami Pod Grodziskiem i Stawki płyną strumienie wpadające do jeziora. Jest Wąwóz Długi i Krótki, Wąwóz Pierwszy Lepszy, Wąwóz Na Uboczu, Wąwóz Cienki i Wąwóz Sucha Rzeka, Wąwóz Mały i Wielki, Wąwóz Sobierajski i Wąwóz Brzezina.

Olbrzymia mozaika gleb sprawia, że szata roślinna jest tutaj silnie zróżnicowana. Rośnie tu ok. 300 gatunków roślin, z czego 15 podlega ścisłej ochronie (m.in. rosiczka, cis). Na uwagę zasługuje obecność wielu okazów drzew pomnikowych. W wodach występują 24 gatunki ryb (jak choćby pstrąg potokowy) oraz gąbki, wirki, skąposzczety, pijawki, małże, raki. W przybrzeżnych trawach żyją różne płazy i gady, a krajobraz urozmaicają kolorowe motyle i inne owady. Do najciekawszych ptaków należą: orzeł bielik, bocian czarny, kania czarna, rybołów, żuraw, zimorodek, perkoz. Licznie występuje zwierzyna płowa: dziki, sarny, jelenie, daniele, borsuki, wydry, lisy, jeże i wiele innych drobnych gryzoni. W niedalekiej przyszłości dla ochrony ptactwa wodnego planuje się zamknąć część jeziora i stworzyć strefę ciszy.

Jezioro Lubniewsko stanowi jedno z najatrakcyjniejszych miejsc turystycznych Pojezierza Lubuskiego. W najgłębszym miejscu ma 15,1 m, ale przy jego wypłyconych północno-wschodnich brzegach powstały wspaniałe kąpieliska. Jezioro jest niezwykle atrakcyjne dla wędkarzy i kajakarzy. Wody tego jeziora posiadają I klasę czystości. Wokół jeziora prowadzi niebieski szlak turystyczny, który w 80 % pokrywa się z granicami lasów masowego wypoczynku. Po stronie północno-zachodniej jeziora wyznaczona została ścieżka do jazdy konnej. W obrębie zespołu wyznaczono też dwa punkty widokowe. Z wyżej położonych terenów spływają do jeziora leśne potoki i cieki, głownie wąwozami. Są to: potok Glisno (4 km), Czerwony Potok (2,8 km), potok Pod Grodziskiem (2,5 km), struga Stawki (1,5 km), struga Świerczowska (1 km), Stara Struga (0,4 km), a także strumyki zanikające okresowo, np. Wschodni, Północny, Mały, Żubrowski. Do Czerwonego Potoku dopływa 8 małych strumyków biorących początek w sąsiednich wąwozach. Woda w większości strumieni ma również I klasę czystości i posiada parametry wody pitnej.

Poprzez uroczysko biegnie stary nasyp kolejowy - pozostałość po kolei przebiegającej tędy jeszcze przed 58 laty. Dziś stanowi on znakomitą trasę rowerową, a dzięki licznym wiaduktom i innym obiektom pokolejowym jest niezwykłą atrakcją dla miłośników kolei.

Po południowo-wschodniej stronie jeziora Lubniewsko znajduje się dobrze zachowana część ziemna grodziska słowiańskiego z VII w. W okresie międzywojennym oraz w latach 50-tych i 60-tych prowadzone tu były badania archeologiczne. Odkryto dwa poziomy osadnicze: pierwszy z czasów pogańskich i plemiennych, drugi z XIV/XV w. Znaleziono m.in. skorupy ceramiczne, przedmioty żelazne, kości zwierząt domowych i dzikich. Grodzisko obejmowało majdan, wały i półkoliście zarysowane podgrodzie od strony południowej. Miejscowa ludność nazywała to miejsce „Wendenschanze”, czyli szaniec Wenedów, plemienia słowiańskiego, które zasiedlało te strony.

Pomniki przyrody

Pod tym określeniem rozumiemy godne ochrony pojedyncze twory przyrody lub ich skupiska na niewielkiej powierzchni pod postacią żywą (sędziwe drzewa rosnące pojedynczo, w grupach lub w alejach, stanowiska chronionej flory i fauny) lub nieożywioną (odkrywki geologiczne, głazy narzutowe oraz ciekawe skały), które mają szczególną wartość naukową, kulturową, historyczną, pamiątkową, krajobrazową.

Zgodnie z wykazem Wojewódzkiego Konserwatora Przyrody, według stanu na dzień 01.01.2004 roku, na terenie gminy Lubniewice znajdują się następujące zatwierdzone pomniki:

W rozbiciu na gatunki najliczniej reprezentowane są:

Są to okazy charakteryzujące się dobrym stanem zdrowotnym, odpowiednio zabezpieczone i oznakowane.

W grupie zatwierdzonych pomników przyrody powinny znaleźć się okazy drzew pomnikowych (buki, dęby, lipy, robinie, jodła jednobarwna), znajdujące się na terenie zespołu przyrodniczo-krajobrazowego „Uroczysko Lubniewsko”. Byłoby wielką stratą, gdyby te wspaniałe cuda natury pozostały niezauważone i nie oznakowane jako pomniki, a co gorsze zniszczone przez ludzi obojętnych na piękno przyrody.

Tabela nr 5. Pomniki przyrody gminy Lubniewice (wg wykazu Lubuskiego Wojewódzkiego Konserwatora Przyrody w Zielonej Górze, Delegatura w Gorzowie Wlkp.):

cd ->str 6