4. Podstawowe  działania w  zakresie  ochrony  środowiska na terenie gminy Lubniewice

4.1. Ochrona przyrody i krajobrazu

Ochrona przyrody oznacza zachowanie, właściwe wykorzystanie oraz odnawianie zasobów i składników przyrody, a w szczególności dziko występujących roślin i zwierząt oraz kompleksów przyrodniczych i ekosystemów. Ochrona przyrody ma na celu:

·        utrzymanie procesów ekologicznych i stabilności ekosystemów,

·        zachowanie różnorodności gatunkowej,

·        zachowanie dziedzictwa geologicznego,

·        zapewnienie ciągłości gatunków i ekosystemów,

·        kształtowanie właściwych postaw człowieka wobec przyrody.

Polityka ekologiczna państwa w dziedzinie ochrony przyrody ma na celu utrzymanie na odpowiednim poziomie krajowej różnorodności biologicznej i krajobrazowej oraz zwiększenie powierzchni obszarów chronionych prawie do ok. 1/3 terytorium kraju. Ochrona bioróżnorodności związana jest z ochroną zasobów przyrody, niezależnie od formalnego statusu ochronnego tych terenów i sposobu ich użytkowania.

Obszary i obiekty prawnie chronione

Poznanie zasobów przyrodniczych regionu jest niezbędnym warunkiem do określenia kierunków i form jego ochrony. Dotychczasowy stan poznania środowiska przyrodniczego gminy Lubniewice należy uznać za niewystarczający, jak do tej pory nie przeprowadzono inwentaryzacji i waloryzacji przyrodniczej.

Potrzeba inwentaryzacji i waloryzacji przyrodniczej gminy wynika z zapisów Programu Wykonawczego do II PEP, który wskazuje na konieczność wsparcia prac badawczych dotyczących stanu polskiej przyrody i bioróżnorodności oraz rozpoznania zagrożeń różnorodności biologicznej. Celem prac inwentaryzacyjnych jest dostarczenie informacji o środowisku przyrodniczym dla prac planistycznych (plany zagospodarowania przestrzennego), a jednocześnie rozpoznanie walorów środowiska. Uzyskane w ten sposób dane będą stanowić podstawę objęcia ochroną obszarów i obiektów o wysokich walorach przyrodniczych. Opracowania inwentaryzacyjne stanowić będą również cenną pomoc w kształtowaniu podstaw świadomości ekologicznej społeczności lokalnej.

Na terenie m.in. gminy Lubniewice planowane jest założenie rezerwatu „Jary Lubniewicko-Sulęcińskie”. Narodowa Fundacja Ochrony Środowiska w Warszawie z udziałem miejscowych przyrodników, opracowała dokumentację przyrodniczą dla projektowanego rezerwatu "Jary Lubniewicko-Sulęcińskie", który obejmować ma południowa część "Uroczyska Lubniewice". Rezerwat docelowo obejmie południową część jeziora Lubniewsko wraz z przyległym kompleksem leśnym. Wskazaniem dla jego ochrony jest zachowanie terenu o unikalnej na niżu rzeźbie i obecnej tam flory i fauny.

Kierunki działań gminy Lubniewice:

·        przeprowadzenie inwentaryzacji i waloryzacji przyrodniczej,

·        bieżąca ochrona obszarów i obiektów prawnie chronionych,

·        eksponowanie zabytków i ciekawych miejsc pod względem architektonicznym i krajobrazowym.

System zieleni terenów zabudowanych

Zagadnienie zieleni miejskiej dotyczy miasta Lubniewice, gdzie występują dwa parki miejskie oraz dwa parki przypałacowe.

Ważnym elementem zieleni w mieście są ogrody przydomowe i działkowe. Działkowcy w gminie Lubniewice gospodarują powierzchnie 9,40 ha. Tereny zieleni w mieście są zlokalizowane nierównomiernie, ich lokalizacja jest wynikiem naturalnych uwarunkowań krajobrazu, a nierozwijanych funkcji mieszkaniowych i usługowych.

W mieście zwiększona powinna zostać liczba kompleksów zieleni szczególnie w strefach najintensywniejszej zabudowy mieszkaniowej, liczba klombów i systemów zieleni niskiej. Przyczyni się to do poprawy istniejącego stanu zieleni miejskiej.

Rozbudowany ekosystem miasta będzie charakteryzował się odpowiednią jakością, różnorodnością oraz właściwościami buforującymi inne ujemne działania antropogeniczne.

Gmina Lubniewice w swoich zasobach posiada 3 parki wiejskie, które swego czasu stanowiły integralną część założeń pałacowo-parkowych. Zachowały się często tylko ich fragmenty, a te są zaniedbane, zarośnięte i ulegają dalszej dewastacji. Jako cenne elementy przyrodnicze i krajobrazowe parki wiejskie powinny być systematyczne odrestaurowywane. Ponieważ na ich terenie występują obok gatunków krajowych często ciekawe gatunki drzew obcego pochodzenia niektóre parki wiejskie warto byłoby włączyć do sieci szlaków rowerowych i ścieżek przyrodniczych.

Wskazane jest wykorzystywanie funkcji krajobrazowych zadrzewień zapewniających przesłanianie obiektów dysharmonijnych w „otwartym krajobrazie” np.: budynków, których przekształcenie nie jest zasadne ze względów funkcjonalnych i ekonomicznych.

Kierunki działań:

·        modernizacja układu zieleni parkowej,

·        powiększenie powierzchni zieleni miejskiej i wiejskiej,

·        restauracja parków wiejskich.

Krajobraz rolniczy i tereny turystyczne

Polityka ekologiczna państwa zakłada wsparcie tradycyjnych praktyk gospodarczych na obszarach wiejskich oraz rolnictwa ekologicznego i zintegrowanego (wspieranie form rolnictwa stosującego metody produkcji nienaruszające równowagi przyrodniczej) oraz działań na rzecz utrzymania tradycyjnego urozmaiconego krajobrazu rolniczego.

Nadchodzące lata będą się charakteryzowały na obszarach rolniczych gminy:

·        wzrostem intensywności rolnictwa,

·        zwiększaniem się liczby dużych, towarowych, wyspecjalizowanych gospodarstw rolnych,

·        rozwojem małych gospodarstw jako gospodarstw ekologicznych,

·        rozwojem gospodarstw agroturystycznych,

·        rozwojem bazy turystycznej i agroturystycznej,

·        rozwojem infrastruktury turystyczno-rekreacyjnej.

Taki kierunek rozwoju gminy może mieć istotny wpływ na jego walory przyrodnicze, ich degradację i przekształcanie.

Dla gminy Lubniewice zakłada się w dalszych latach wsparcie rozwoju agroturystyki i ekoturystyki. Ważnym zadaniem będzie zapewnienie warunków do ochrony zasobów przyrodniczych, walorów kulturowych i krajobrazowych, przy jednoczesnym zapewnieniu możliwości wypoczynku i rekreacji dla mieszkańców i turystów. Na terenach tych rekreacja i turystyka będą przebiegały w sposób zorganizowany, a obiekty będą spełniały wymogi ochrony środowiska.

Kierunki działań gminy:

·        rozwój tradycyjnych form gospodarowania (rolnictwo ekologiczne, ekoturystyka, agroturystyka), które będą sprzyjały zachowaniu trwałości zasobów przyrodniczych gminy,

·        w stosunku do nowo powstających obiektów turystycznych i rekreacyjnych przestrzeganie wymagań ochrony środowiska,

·        ochrona obiektów cennych przyrodniczo oraz zapewnienie do nich selektywnego dostępu; ochrona tych terenów przed zainwestowaniem i tzw. dzikim zagospodarowaniem,

·        dalsza budowa i rozwój ścieżek rowerowych.

Edukacja ekologiczna

Teren gminy Lubniewice charakteryzuje się wysokimi walorami turystycznymi. Sprzyjające warunki do branży turystyki i rekreacji stanowią jednocześnie największe zagrożenie dla tych obszarów. Kolejnym zagrożeniem jest gospodarka rolna i związane z nią spływy powierzchniowe substancji biogennych.

Ważnym zadaniem będzie zapewnienie możliwości mieszkania, pracy oraz wypoczynku i rekreacji mieszkańcom gminy przy jednoczesnym zabezpieczeniu warunków dla właściwej ochrony walorów przyrodniczych i krajobrazowych poprzez odpowiednie udostępnianie obiektów i obszarów chronionych oraz wykreowanie właściwych zachowań społeczeństwa w zakresie ochrony przyrody. Gmina Lubniewice jako jedyna w powiecie sulęcińskim ma w planie utworzenie ścieżek przyrodniczo-edukacyjnych.

Rozwijanie edukacji i wymiany informacji w celu podnoszenia społecznej świadomości celów i potrzeb w dziedzinie ochrony przyrody i bioróżnorodności, a także związanych z działaniami w tej sferze nie tylko kosztów, ale również korzyści jest jednym z zadań określonych w programie wykonawczym do II PEP.

Kierunki działań gminy:

·        edukacja ekologiczna dzieci i młodzieży szkolnej ,

·        promowanie istniejących form ochrony przyrody i miejsc cennych przyrodniczo,

·        rozwój systemu ścieżek przyrodniczo-edukacyjnych.

4.2. Ochrona zasobów leśnych

Realizacja celów ochrony przyrody powinna w szczególności dotyczyć ekosystemów leśnych, będących ostatnimi wielkopowierzchniowymi ekosystemami o stosunkowo znacznym stopniu naturalności.

Na przestrzeni lat, las przestał być wyłącznie baza surowca drzewnego, zwierzyny, grzybów i owoców leśnych. Szczególnego znaczenia zaczęły nabierać pozaprodukcyjne funkcje lasu, takie jak: wpływ lasu na mikroklimat, warunki glebowe, stosunki wodne, kształtowanie równowagi biologicznej, kształtowanie krajobrazu, warunki wypoczynku i rekreacji człowieka.

Nadleśnictwo Lubniewice czyni wysiłki w celu poprawy stanu środowiska leśnego, realizuje m.in.:

·        prace glebowo-siedliskowe, na podstawie których zostanie przeprowadzona nowoczesna inwentaryzacja urządzeniowa badająca stan lasu i stopień zgodności biocenozy z biotopem,

·        budowę zbiornika małej retencji na rzece Lubniewce, dzięki czemu nastąpi podniesienie wody gruntowej zgodnie z siedliskowym typem lasu i ograniczenie procesów erozyjnych,

·        przebudowę litych drzewostanów sosnowych występujących na żyźniejszych siedliskach BMśw na drzewostany mieszane,

·        udoskonaloną ogniskowo-kompleksową metodę biologicznej ochrony lasu poprzez wprowadzenie punktowego urozmaicenia struktury sztucznych ekosystemów,

·        zakładanie stref ekotonowych w celu utworzenia strefy przejściowej, łagodzącej skutki.

Ponadto Nadleśnictwo Skwierzyna wystąpiło do Rady Miasta i Gminy Lubniewice z projektem uznania lasów położonych w Nadleśnictwie Skwierzyna i obrębie gminy za ochronne, o łącznej powierzchni 110 ha. Wniosek ten został pozytywnie zaopiniowany i przyjęty uchwałą Rady Miejskiej we wrześniu 2005 roku.

Należy również wprowadzać dolesienia i zwiększać lesistości istniejących kompleksów leśnych w obszarach rolnych o najniższej wartości rolniczej.

Zasadne są zalesienia ze względów ekologicznych: poprawa struktury gatunkowej, funkcje ochronne, powiązania kompleksów, ograniczające uciążliwe oddziaływania. Zalesienia w obszarach łąk śródpolnych i nieużytków stanowiących bazę dla różnorodności biologicznej nie są wskazane. Celowe jest stopniowe nadawanie statusów ochronnych lasom w korytarzach ekologicznych.

Kierunki działań gminy Lubniewice dotyczące ochrony zasobów leśnych:

·        lokalizacja zalesień i zadrzewień w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego,

·        systematyczne zalesianie gruntów nieprzydatnych rolniczo (zgodnie z ustawą),

·        stały monitoring środowiska leśnego w celu przeciwdziałania stanom niepożądanym (pożary, choroby, szkody przemysłowe, degradacja),

·        zwiększenie różnorodności gatunkowej lasów i bieżąca ochrona istniejących kompleksów leśnych,

·        edukacja ekologiczna w zakresie wzbogacania i racjonalnego użytkowania zasobów leśnych (zwiększenie różnorodności gatunkowej szczególnie w nasadzeniach porolnych).

4.3. Ochrona zasobów glebowych

Racjonalne wykorzystanie zasobów gleb, zwłaszcza w ujęciu długookresowym, powinno polegać na:

·        zagospodarowaniu gleb w sposób, który odpowiada w pełni ich przyrodniczym walorom i klasie bonitacyjnej,

·        lepszym dostosowaniu do naturalnego, biologicznego potencjału gleb, formy ich zagospodarowania oraz kierunków i intensywności produkcji.

Jednym z celów szczegółowych w „Programie Ochrony Środowiska dla gminy Lubniewice” będzie podwyższenie poziomu wykształcenia oraz podnoszenie świadomości ekologicznej. W ramach tych działań w pierwszej kolejności prowadzone będą działania z zakresu edukacji ekologicznej rolników, mające na celu uświadomienie konsekwencji nieprawidłowej gospodarki rolnej i wskazanie właściwych rozwiązań.

Znaczącej poprawie ulegnie świadomość ekologiczna mieszkańców. Marginalizacji ulegnie zjawisko dzikich wysypisk, wypalania łąk i ściernisk, wprowadzania ścieków do gruntów, wyrzucania odpadów. Wzrost świadomości ekologicznej społeczeństwa spowoduje, że coraz silniej popierane będzie rolnictwo ekologiczne. Szczególnie na obszarach o cennych walorach przyrodniczych i w ich bezpośrednim sąsiedztwie.

Dla utrzymania optymalnego uwilgocenia gleby i prawidłowego systemu odwadniania konieczne będzie utrzymanie urządzeń melioracyjnych, rowów i drenażu w dobrym stanie. Eksploatacja tych systemów powinna polegać na regulacji odpływu wód i możliwie długim utrzymaniu zasobów wody w profilu glebowym. Na terenie powiatu realizowany jest „Program odbudowy melioracji szczegółowych z udrożnieniem odpływów na gruntach ANRSP Oddział Terenowy w Gorzowie Wlkp. położonych na terenie powiatu sulęcińskiego”. Długość przewidywanych do odbudowy rowów wynosi 205.420 mb, co pozwoli na uaktywnienie 2.258 ha gruntów.

Polityka ochrony gleb będzie również uwzględniać działania zapobiegające procesom erozji. Erozja wietrzna jest typowa dla otwartych przestrzeni rolnych, dlatego niezbędne będzie stosowanie zadrzewień i zakrzaczeń śródpolnych oraz podobnie, jak przy zapobieganiu erozji wodnej stałe utrzymanie gleby pod pokrywą roślinną. Również koncepcja rolnictwa ekologicznego obejmuje szereg działań w zakresie kształtowania struktury krajobrazu rolniczego, w tym zwłaszcza tworzenie barier biogeochemicznych przeciwdziałających procesom erozji wietrznej i wodnej, wzmagających retencję i stymulujących małe obiegi wody w agrosystemach, jak również eliminujących zanieczyszczenia chemiczne z wód gruntowych oraz wzbogacających zasoby biologiczne obszarów rolniczych.

Grunty wyłączone z użytkowania rolniczego i gleby zdegradowane na obszarach rolniczych będą zalesiane lub zagospodarowywane poprzez przeznaczenie ich na plantacje choinek, szkółki roślin ozdobnych, itp.

Kierunki działań gminy Lubniewice:

·        wsparcie rozwoju rolnictwa ekologicznego,

·        wdrażanie edukacji ekologicznej wśród rolników,

·        ochrona gleb przed degradacją i rekultywacja gleb zdegradowanych,

·        racjonalne zużycie środków ochrony roślin i nawozów,

·        ochrona gleb przed negatywnym wpływem transportu i infrastruktury transportowej.

4.4. Powietrze atmosferyczne

W krajach Unii Europejskiej kompleksową regulację w tej dziedzinie stanowi tzw. dyrektywa ramowa w sprawie oceny i zarządzania jakością powietrza w otoczeniu - 96/62/EC. Określa ona podstawowe ramy prawne, w tym ujednolicone metody i kryteria oceny jakości powietrza i jest uzupełniana licznymi pochodnymi aktami prawnymi.

Z kolei „systematyczna poprawa jakości powietrza” jest zgodna z celem zdefiniowanym w dokumencie „Polityka ekologiczna państwa na lata 2003 - 2006 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2007 - 2010” (poprawa stanu zanieczyszczenia powietrza oraz uzyskanie norm emisyjnych, wymaganych przez przepisy Unii Europejskiej) oraz z zadaniami określonymi w "Strategii rozwoju województwa lubuskiego" w ramach osi strategii Efektywne wykorzystanie zasobów środowiska - zadanie: dalsze ograniczenie zanieczyszczeń powietrza i wdrożenie europejskich norm ochrony środowiska.

Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Zielonej Górze opracował „Ocenę poziomów substancji w powietrzu oraz wyniki klasyfikacji stref województwa lubuskiego za 2002 rok”. Podstawą do sporządzenia „Oceny....” były wyniki ze stacji pomiarowych z terenu województwa lubuskiego.

Celem corocznie sporządzanej oceny jest:

·        dokonanie klasyfikacji stref w oparciu o przyjęte kryteria (dopuszczalne poziomy substancji w powietrzu, poziom dopuszczalny powiększony o margines tolerancji określony w rozporządzeniach),

·        uzyskanie informacji o przestrzennych rozkładach zanieczyszczeń na obszarach aglomeracji lub innych stref, dzięki czemu zostaną wskazane obszary wymagające podjęcia działań na rzecz poprawy jakości powietrza,

·        wskazanie prawdopodobnych przyczyn występowania ponadnormatywnych stężeń zanieczyszczeń w określonych rejonach,

·        wskazanie potrzeb w zakresie wzmocnienia istniejącego systemu monitoringu.

Wyniki klasyfikacji wskazują na nie przekraczania na terenie strefy sulęcińskiej, w której znajduje się gmina Lubniewice, wartości dopuszczalnej poziomów substancji w powietrzu (klasa strefy A) w 2002 roku. W związku, z czym wymagane działania mają polegać jedynie na utrzymaniu jakości powietrza w strefie na tym samym lub lepszym poziomie. Tym samym na terenie tej strefy nie stwierdzono potrzeby opracowywania programów ochrony powietrza.

Docelowo system zaopatrzenia ludności gminy w ciepło ma być oparty o centralizację systemu ciepłowniczego, wykorzystanie lokalnych źródeł i zasobów paliw (w tym biopaliw) oraz szczególnie w mieście, podłączenie jak największej liczby mieszkańców do sieci gazowej.

W celu zmniejszenia emisji zanieczyszczeń planuje się w najbliższych latach termomodernizację obiektów i systemów zasilania cieplnego poszczególnych jednostek gminy. W 2005 zmodernizowano system grzewczy, kotłownie węglowe zastąpiono gazowymi na dwóch osiedlach w Lubniewicach (6 bloków), takie plany dotyczą również wszystkich budynków administrowanych przez gminę. Poza tym w Zespole Szkół Samorządowych zamontowanie pomp ciepła i kolektorów słonecznych.

Na terenach wiejskich, gdzie względy ekonomiczne ograniczają rozwój gazyfikacji i sieci ciepłowniczej w znaczącym stopniu wykorzystywane będą lokalne zasoby energii odnawialnej (uprawa wierzby energetycznej) i wprowadzane takie źródła energii jak gaz i olej (wymieniona kotłownia węglowa na olejową w budynku po byłej szkole Podstawowej w Gliśnie – obecnie przedszkole i świetlica wiejska). Ponadto coraz więcej gospodarstw domowych instaluje piece na odpady z drewna, typu trociny, palety, brykiety.

Poza emisją zanieczyszczeń typowych przy spalaniu tradycyjnych paliw, duży problem stanowi spalanie w paleniskach domowych i lokalnych kotłowniach materiałów takich jak opakowania z powłoką aluminiową, butelki PET, powodujących emisję substancji szkodliwych do atmosfery.

W związku z tym w gminie Lubniewice planuje się restrukturyzację systemu w oparciu o paliwa gazowe i olej opałowy, co ma być połączone z utrzymaniem małych kotłowni domowych z uwagi na niewielką ilość wielorodzinnej zabudowy w mieście i obszarach wiejskich. Ponadto występują tu możliwości zaopatrzenia budynków w energię cieplną poprzez:

·        energię elektryczną z krajowej sieci przesyłu,

·        gaz przewodowy w Lubniewicach i Gliśnie (docelowo), gaz płynny i olej opałowy (przejściowo w Lubniewicach i Gliśnie) oraz w pozostałych obszarach wiejskich.

Kierunki działań gminy Lubniewice:

·        opracowanie programu termomodernizacji małych obiektów ze zmianą nośnika ciepła na bardziej ekologiczne z możliwością ubiegania się o środki UE,

·        dalsza gazyfikacja gminy,

·        wzrost wykorzystania odnawialnych źródeł energii (biogaz, lasy),

·        upowszechnianie przyjaznego środowisku budownictwa poprzez stosowanie materiałów energooszczędnych.

Emisja ze źródeł komunikacyjnych nie stanowi zagrożenia na terenie gminy Lubniewice z powodu braku ważnych szlaków drogowych oraz małego natężenia ruchu.

Kierunki działań gminy Lubniewice dotyczące emisji komunikacyjnej:

·        ograniczenie ruchu docelowego na obszarze miasta i obszarach najcenniejszych przyrodniczo (również ochrona korytarzy ekologicznych),

·        egzekwowanie reżimów emisji spalin przez użytkowników pojazdów,

·        bieżąca modernizacja dróg,

·        wsparcie budowy infrastruktury rowerowej; budowa nowych tras rowerowych,

·        edukacja ekologiczna mieszkańców na temat proekologicznych zachowań w zakresie korzystania ze środków transportu.

W gminie Lubniewice, gdzie rozwija się głównie turystyka i rekreacja nie ma dużych zakładów przemysłowych z wyjątkiem Zakładu Przemysłu Drzewnego „Lubdrew”. Stąd emisja zanieczyszczeń gazowych i pyłowych z terenu  nie jest duża. W prawie wspólnotowym wymagania dotyczące jakości urządzeń ochronnych powiązane są ściśle z problematyką dopuszczalnej emisji – emisja jest dopuszczalna, gdy nie można jej zlikwidować lub ograniczyć mimo zastosowania najlepszej dostępnej techniki (BAT / Best Available Techniques).

Istotne będzie także podejmowanie przez przedsiębiorstwa dobrowolnych działań na rzecz ochrony środowiska, w tym redukcji emisji przemysłowej poprzez upowszechnienie systemów zarządzania środowiskowego zgodnych z międzynarodowymi normami. Oprócz działań prewencyjnych, będących działaniami priorytetowymi w zakresie ochrony powietrza, będą podejmowane, zwłaszcza w perspektywie krótkoterminowej, działania likwidujące efekty „końca rury”. Ponadto ważne jest instalowanie urządzeń redukujących zanieczyszczenia, w szczególności dotyczy to przemysłu drzewnego.

Kierunki działań dotyczące emisji przemysłowej:

·        podejmowanie dobrowolnych działań na rzecz „czystszej” i bardziej przyjaznej środowisku produkcji,

·        wdrażanie nowoczesnych technologii, przyjaznych środowisku (BAT),

·        modernizacja procesów technologicznych (hermetyzacja i automatyzacja),

·        instalowanie urządzeń do redukcji zanieczyszczeń powstałych w procesach technologicznych oraz poprawa sprawności obecnie funkcjonujących urządzeń,

·        wprowadzanie i wdrożenie zintegrowanych pozwoleń w zakładach znajdujących się na liście instalacji IPPC,

·        wprowadzanie systemów zarządzania środowiskiem (ISO 14000).

4.5. Gospodarka wodno-ściekowa

Ustawa Prawo Wodne jest najważniejsza z punktu widzenia ochrony wód. Ustawa ta ostatecznie wprowadza i reguluje zasady zlewniowego zarządzania gospodarką wodną.

Wprowadzenie regionów zlewniowych jest zgodne z duchem i literą prawa przepisów Unii Europejskiej, a w szczególności Ramową Dyrektywą Wodną oraz dyrektywami:

·        dotyczącymi zintegrowanej ochrony przed zanieczyszczeniem,

·        w sprawie oczyszczania ścieków komunalnych,

·        w sprawie ochrony wód przed zanieczyszczeniem azotanami, pochodzącymi ze źródeł rolniczych,

·        w sprawie zanieczyszczenia spowodowanego przez niektóre substancje niebezpieczne odprowadzane do środowiska wodnego.

Zgodnie z zapisami Prawa Wodnego, mówiąc o jakości użytkowej wód należy rozumieć:

·        wody powierzchniowe i podziemne, które są lub mogą być wykorzystywane do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia,

·        wody powierzchniowe wykorzystywane do celów rekreacyjnych, a w szczególności do kąpieli,

·        wody powierzchniowe przeznaczone do bytowania ryb, skorupiaków i mięczaków lub innych organizmów w warunkach naturalnych oraz umożliwiających migracje ryb.

Ochrona jakości wód podziemnych

Zwiększenie skuteczności ochrony jakości wód podziemnych ma na celu zmniejszenie przenikania zanieczyszczeń z powierzchni ziemi do warstw wodonośnych. Duże znaczenie będzie mieć zapewnienie właściwej ochrony wód w strefach szczególnie wrażliwych, a więc tam gdzie podatność na ich zanieczyszczenie jest największa. Do osiągnięcia tego celu konieczne jest uwzględnienie w planach zagospodarowania przestrzennego wszelkich informacji bieżących oraz prognoz dotyczących oddziaływania na środowisko wodne projektowanej zabudowy i wszelkich obiektów, a także obszarów funkcjonalnych na terenie gminy. Sporządzenie na ich podstawie projektów stref ochronnych, a następnie odpowiednie ich wdrożenie da możliwość sprawowania dostatecznej kontroli nad procesami migracji zanieczyszczeń i tym samym ograniczy degradację wód. Głównymi czynnikami, które powinny być brane pod uwagę są parametry hydrogeologiczne, takie jak, głębokość występowania zwierciadła wód podziemnych, litologia i zdolności filtracyjne warstwy wodonośnej, rodzaj i miąższość warstwy glebowej, topografia, a także dane na temat istniejących już obiektów mogących zagrażać jakości wód (magazyny substancji niebezpiecznych i trasy ich przewozu, składowiska odpadów, stacje paliw) oraz urządzeń lub miejsc związanych z pozyskiwaniem wody (ujęcia), a także zbiorników i cieków powierzchniowych.

Istotnym źródłem zanieczyszczenia zwłaszcza wód podziemnych są spływy obszarowe oraz przedostawanie się zanieczyszczeń z nieszczelnych szamb, ścieki przedostające się z nieszczelnej kanalizacji, bądź zanieczyszczenia migrujące ze składowisk odpadów komunalnych i przemysłowych oraz jako skutki zdarzeń awaryjnych.

Ograniczanie zanieczyszczeń z tytułu spływów powierzchniowych będzie realizowane poprzez systematyczne wdrażanie zasad prowadzenia gospodarki rolnej zgodnych z założeniami ochrony środowiska. Silnym oparciem dla tego typu działań jest odpowiednia edukacja i promocja w zakresie ekologicznych praktyk rolniczych.

Kierunki działań gminy Lubniewice dotyczące ochrony jakości wód podziemnych:

·        wprowadzanie odpowiednich zapisów do planów zagospodarowania przestrzennego chroniących obszary szczególnie wrażliwe przed zainwestowaniem,

·        wdrażanie projektów stref ochronnych,

·        monitoring studni głębinowych (wykorzystywanych jako szamba) i ich prawidłowa likwidacja,

·        zintensyfikowanie kontroli stanu technicznego szamb i ujęć wodnych,

·        promowanie prośrodowiskowych zasad uprawy, chowu i produkcji,

·        racjonalne dawkowanie i przestrzeganie agrometeorologicznych terminów stosowania nawozów sztucznych i środków ochrony roślin.

Ochrona jakości wód powierzchniowych

Źródła lokalne i zewnętrzne (spoza granic gminy) oddziaływują na jakość wód powierzchniowych w gminie Lubniewice. Szczególną rolę odgrywają tu punktowe zrzuty zanieczyszczeń. Wśród nich największe znaczenie mają zrzuty ścieków (bytowo gospodarczych i przemysłowych) nieczyszczonych lub oczyszczonych niedostatecznie.

Mówiąc o jakości użytkowej wód powierzchniowych gminy Lubniewice należy mieć na uwadze wykorzystywanie ich do celów rekreacyjnych i bytowania ryb.

W gminie Lubniewice planuje się rozbudowę sieci kolektorów sanitarnych, budowę biobloku wraz z systemem kanalizacji dla miejscowości Rogi, podłączenie nielicznych już gospodarstw do kanalizacji w Lubniewicach, Koloni Lubniewice i na Osiedlu Świerczów. Ponadto trwają zaawansowane pracę nad projektem podłączenia do kanalizacji i oczyszczalni ścieków w Lubniewicach miejscowości Osiecko (gmina Bledzew), liczącej 425 osób. Nakłady związane z przyłączeniem poniesie gmina Bledzew.

Kierunki działań gminy dotyczące ochrony jakości wód powierzchniowych:

·        budowa oczyszczalni przydomowych w miejscach nie objętych zasięgiem sieci kanalizacyjnej,

·        zintensyfikowanie kontroli miejsc nielegalnych odprowadzeń do wód powierzchniowych,

·        budowa, rozbudowa i systematyczna modernizacja sieci kanalizacyjnej.

Poprawa jakości wody przeznaczonej do spożycia

Działania podejmowane w ramach kierunków wskazanych powyżej, zwłaszcza w części dotyczącej ochrony jakości wód podziemnych, będą skutkowały poprawą jakości wody przeznaczonej do spożycia. Udostępnienie wody dobrej jakości mieszkańcom gminy zależeć będzie także od poprawy wskaźnika zwodociągowania w mieście i gminie, stanu technicznego istniejącej sieci wodociągowej oraz wydajności i sprawności stacji uzdatniania wody.

W gminie Lubniewice nastąpi wymiana całej sieci wodociągowej azbestowo-cementowej w Lubniewicach i Gliśnie, modernizacja ujęcia wody w Lubniewicach i Gliśnie, budowa pompowni strefowej z magazynem wody na ok. 200 m³ w Lubniewicach, budowa dodatkowego ujęcia wody w Jarnatowie oraz budowa kolektora wodnego Lubniewice – Osiedle Świerczów.

Kierunki działań gminy w celu poprawy jakości wody pitnej:

·        dążenie do zapewnienia mieszkańcom dostępu do sieci wodociągowej,

·        intensyfikacja działań związanych z budową, rozbudową i modernizacją wodociągów,

·        modernizacja i rozbudowa stacji uzdatniania wody w celu dostosowania jakości wody do picia do standardów UE.

Plany inwestycyjne i programowe CZG-12

CZG-12, wychodząc na przeciw aktualnym potrzebom gmin członkowskich, postawił przed sobą kolejne wyzwanie w zakresie ochrony środowiska. Tym wyzwaniem jest uporządkowanie gospodarki wodno-kanalizacyjnej w gminach należących do Związku. Gminy członkowskie, w oparciu o wypracowaną już w dziedzinie racjonalnej gospodarki odpadami płaszczyznę wzajemnej współpracy międzygminnej, zdecydowały się poszerzyć swój zakres działań o zadania z dziedziny gospodarki wodno-kanalizacyjnej.

W tym celu Związek opracował zarys wstępny projektu pn. „Międzygminny system ochrony wód ujściowego obszaru Warta-Odra”, którego realizacja wpłynie na zmniejszenie ładunku zanieczyszczeń wprowadzanych przez Odrę i Wartę do Morza Bałtyckiego. Celem projektu jest zdiagnozowanie, analiza, zaprogramowanie i realizacja zadań inwestycyjnych, które ograniczą zanieczyszczenie wód powierzchniowych i gruntowych w ujściowym obszarze Warty i Odry oraz poprawią sytuacje zaopatrzenia w wodę mieszkańców tego terenu.

Równie istotnym zadaniem będzie także ochrona terenów chronionych na tym obszarze, a zwłaszcza obszaru i otuliny Parku Narodowego „Ujście Warty”. Kompleksowe podejście do rozwiązywania zagadnień ochrony środowiska jest bowiem istotne na obszarach o szczególnych walorach przyrodniczych i krajobrazowych, jakim jest zdecydowanie obszar ujścia Warty.

Przyjęcie zaś zlewniowej koncepcji ochrony wód nie tylko pozwala w sposób poprawny i kompleksowy rozwiązać zagadnienia ochrony wód powierzchniowych, ale stwarza też korzystne ramy dla skoncentrowania wielu jednostkowych (gminnych) przedsięwzięć inwestycyjnych w programy wielkoobszarowe.

Grupą docelową projektu są mieszkańcy miast i gmin skupionych na obszarze działania CZG-12 oraz mieszkańcy przygranicznych terenów Niemiec. Projekt pozwoli na wybór rozwiązania problemu odbioru i właściwego oczyszczania ścieków komunalnych, opadowych, hodowlanych i przemysłowych. Ponadto zostaną określone obecne zagrożenia oraz przyszłe korzyści z przyjętych rozwiązań, co pozwoli samorządom i CZG-12 na zaplanowanie i przeprowadzenie inwestycji, które ograniczą zrzut ścieków w zlewni. Realizacja przyszłych zadań inwestycyjnych zmniejszy także jednostkowe koszty istniejących oczyszczalni, odciąży mieszkańców i samorządy od ponoszenia nadmiernych kosztów oraz podniesie poziom cywilizacyjny i higieniczny gmin członkowskich Związku. Wzrośnie tym samym atrakcyjność osiedleńcza, gospodarcza i turystyczna wspólnego pogranicza.

Gminy wchodzące w skład CZG-12, w najbliższej przyszłości, podjęły się obowiązku kontynuowania prac nad usprawnieniem funkcjonowania gospodarki odpadami komunalnymi oraz uporządkowania gospodarki wodno-kanalizacyjnej. Związek planuje także realizację kolejnych konstruktywnych dla gmin członkowskich programów działań w zakresie szeroko rozumianej ochrony środowiska (paliwa alternatywne, ochrona kasztanowców, itp.).

 4.6. Gospodarka odpadami

Zapobieganie i minimalizacja ilości wytwarzanych odpadów jest priorytetem w polityce odpadowej. Dotyczy ono wszystkich uczestników życia produktu, tj. projektantów, producentów, dystrybutorów a także konsumentów, a z chwilą, gdy produkt staje się odpadem komunalnym, także władz lokalnych odpowiedzialnych za gospodarkę odpadami komunalnymi.

Dla zapobiegania i zmniejszania ilości powstających odpadów powinny być prowadzone m.in. następujące działania:

-         edukacyjno – informacyjne, polegające na kreowaniu zachowań konsumentów w kierunku:

·        zakupu produktów o minimalnej ilości opakowań (niezbędnych),

·        zakupu produktów wykonanych z materiałów z recyklingu,

·        oddziaływanie na pracowników w kierunku redukcji zużywanych materiałów (np. papieru w biurach, wprowadzanie wewnętrznych sieci informatycznych, poczty elektronicznej),

·        ograniczania zakupu produktów jednorazowego użytku,

·        popularyzacji stosowania materiałów wysokiej trwałości;

-         organizacyjne, np.:

·        wprowadzanie selektywnej zbiórki papieru w biurach i szkołach,

·        recykling opakowań toneru z drukarek i kopiarek,

·        zbieranie selektywne odpadów na budowach,

·        kompostowanie przydomowe frakcji odpadów komunalnych ulegających biodegradacji na obszarach z zabudową jednorodzinną.

Edukacja społeczna powinna być prowadzona:

·        w systemie nauczania, począwszy od zajęć w przedszkolach, szkołach podstawowych, średnich i wyższych,

·        za pomocą środków masowego przekazu (lokalna prasa, radio i telewizja),

·        za pomocą rozpowszechnianych ulotek, akcji plakatowej itp.

W celu zachęcenia mieszkańców do zbiórki selektywnej i zwiększenia jej efektywności wykorzystywane będą następujące działania:

·        obowiązki określone prawem wynikające z obowiązku nałożonego na gminę przez zapisy ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach oraz ustawy z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach,

·        wykorzystywanie przepisów lokalnych. Prawo lokalne (np. „Regulamin utrzymania czystości i porządku na terenie gmin należących do CZG-12”, Uchwała Rady Miejskiej w Lubniewicach w sprawie regulaminu utrzymania czystości i porządku na terenie Gminy Lubniewice) obligujące gospodarstwa domowe i innych wytwórców odpadów może być wykorzystane do efektywnego wprowadzania selektywnej zbiórki, poprzez zalecania dotyczące sposobu zbiórki, typów pojemników oraz częstotliwości ich wystawiania do zbiórki (zgodnie z ustawą z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach),

·        instrumenty finansowe, np. gospodarstwa odzyskujące część odpadów oszczędzają na wydatkach związanych ze zbiórką odpadów niesegregowanych (mniejszy pojemnik lub rzadszy odbiór). Inną zachętą finansową może być obniżenie opłaty za usuwanie odpadów dla gospodarstw prowadzących kompostowanie odpadów we własnym zakresie,

·        edukacja społeczna. Prowadzenie kampanii edukacyjno – informacyjnych stanowi zasadniczą część wdrażania strategii i planów gospodarki odpadami. Jej celem jest zachęcanie wytwórców odpadów do ograniczania ilości wytwarzanych odpadów, a następnie do ich segregacji „u źródła”.

Aktualnie, na terenie gminy Lubniewice rozmieszczone są pojemniki typu Igloo i o poj. 1100 l oraz worki (w zestawach po 3 sztuki – do papieru, plastiku i szkła). Do osiągnięcia założonych poziomów odzysku surowców wtórnych, wynikających z krajowego planu gospodarki odpadami, ilość tych pojemników jest wystarczająca.

4.7. Hałas

Zgodnie z ustawą Prawo ochrony środowiska zadania pozainwestycyjne w dziedzinie ochrony przed hałasem mają obejmować sporządzenie programów ochrony przed hałasem. Programy te muszą zostać wykonane dla aglomeracji powyżej 100 tys. mieszkańców - do 2013 roku, (dla woj. lubuskiego w miastach Gorzów Wlkp. i Zielona Góra).

Wcześniej muszą zostać jednak opracowane mapy akustyczne a za ich przygotowanie (wraz z programami naprawczymi) dla aglomeracji odpowiedzialni są prezydenci miast. Z kolei za opracowanie map akustycznych i programów naprawczych dla obszarów położonych wzdłuż głównych dróg, linii kolejowych i lotnisk odpowiedzialny jest Wojewoda (do 2007 r.). W gminie Lubniewice dotyczy to jedynie obszarów położonych wzdłuż niewielkiego odcinka drogi krajowej nr 24.

W 2005 r. Gmina Lubniewice wystąpiła do Zarządu Dróg Wojewódzkich w Zielonej Górz z wnioskiem  w sprawie zmiany organizacji ruchu polegającej na wprowadzeniu zakazu wjazdu samochodów ciężarowych o dopuszczalnej masie całkowitej powyżej 8 ton w miejscowości Lubniewice w ciągu drogi wojewódzkiej nr 136.

Ponadto zgodnie z Zrządzeniem Burmistrza Lubniewic, obowiązuje całkowity zakaz pływania skuterami wodnymi na jeziorze Lubiąż. Zezwala się jedynie na pływanie łodziami z silnikiem spalinowym w godz. od 14⁰⁰ do 18⁰⁰.

Kierunki działań gminy Lubniewice pozwalające zmniejszyć poziom uciążliwego hałasu:

·        szczegółowa inwentaryzacja miejsc o największym natężeniu ruchu drogowego,

·        monitoring hałasu drogowego w wyznaczonych punktach, dokonanie oceny akustycznej wybranych miejsc,

·        budowa ekranów akustycznych,

·        wprowadzanie do miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego zapisów odnośnie standardów akustycznych dla poszczególnych terenów,

·        preferowanie lokalizacji niskokonfliktowych dla środowiska przy opiniowaniu raportów oddziaływania na środowisko.

4.8. Edukacja ekologiczna

Aby w sposób właściwy realizować politykę ochrony środowiska konieczne jest włączenie się do tego zadania całego społeczeństwa. Związane to będzie ze zmianą podejścia do spraw rozwoju gospodarczego, przewartościowaniem hierarchii potrzeb i zrozumienia, czym jest dla człowieka przyroda i środowisko, w którym przebywa. Dlatego już wśród dzieci i młodzieży koniecznym staje się wprowadzanie edukacji ekologicznej. Edukacja ekologiczna propagowana na terenie powiatu sulęcińskiego w tym gminy Lubniewice, obejmuje również osoby dorosłe.

Działalność edukacyjna obejmuje następujące formy działania:

·        teoretyczno-praktyczne – szkolna edukacja ekologiczna,

·        poznawcze – czynny udział w kształtowaniu środowiska, wycieczki krajoznawcze,

·        popularyzacyjne – imprezy, festyny, konkursy.

Jednostki i organizacje realizujące zadania z zakresu edukacji ekologicznej na terenie gminy Lubniewice:

·        Celowy Związek Gmin CZG-12,

·        Nadleśnictwo Lubniewice,

·        Liga Ochrony Przyrody.

·        Urząd Miejski w Lubniewicach,

·        Zakład Gospodarki komunalnej w Lubniewicach,

·        Zespół Szkół Samorządowych w Lubniewicach.

Celowy Związek Gmin CZG-12

Działania z zakresu edukacji ekologicznej Związek prowadzi od początku 1998 roku. Edukacja ekologiczna jest dialogiem, jaki należy przeprowadzić z mieszkańcami, poprzez dostępne środki przekazu, w celu wspólnego działania na rzecz ochrony środowiska. Cel ten można osiągnąć przez powszechną edukację prowadzoną na wszystkich etapach kształcenia i wychowania przy jednoczesnym zastosowaniu takich środków przekazu, które pozwolą najskuteczniej i najsprawniej przekazać informację ekologiczną. Edukacja powinna docierać do wszystkich grup społecznych zarówno do dzieci jak i do dorosłych. To od niej zależą odpowiedzialne i świadome zachowania wobec środowiska. Od niej zależy sukces i powodzenie zadań CZG-12. Do tej pory planując działania z zakresu edukacji i promocji Związek bazował na materiałach opracowanych przez firmę Ekolog Systems z Poznania.

Obecnie na bazie posiadanego już doświadczenia Związek opracował własną Koncepcję Edukacji Ekologicznej Celowego Związku Gmin CZG-12. W dokumencie tym szczególny nacisk został położony na edukację recyklingową. Ona też stanowi główny element tego programu. Nie można bowiem mówić o realizacji Kompleksowego Regionalnego Programu Gospodarki Odpadami, w tym selektywnej zbiórki odpadów, nie prowadząc edukacji ekologicznej. Związek proponuje konkretne rozwiązania oraz pewne sugestie możliwe do zastosowania w zależności od stopnia zaangażowania danej gminy i reprezentującej ją społeczności. Proponuje podział lokalnego społeczeństwa na grupy podlegające różnym poziomom edukacji. Pokazuje też instrumenty kształcenia proekologicznego, które umożliwiają w sposób różnorodny, interesujący oraz szeroki dotrzeć do każdego mieszkańca.

Dotarcie do jak najszerszego grona odbiorców wymaga różnorakich form edukacji - przy wykorzystaniu adekwatnych technik i narzędzi. Ważne jest, aby metody, których używa pobudziły do aktywnego i twórczego działania.

Efekty, jakie CZG-12 chce uzyskać dzięki edukacji ekologicznej to:

·        powszechny udział mieszkańców w segregacji odpadów,

·        systematyczny wzrost odzysku surowców wtórnych,

·        likwidacja i rekultywacja starych składowisk,

·        wydłużenie rekultywacji składowiska przy ZUOK,

·        czystsze i piękniejsze gminy,

·        inicjowanie działań lokalnych z zakresu ochrony środowiska,

·        zmiana świadomości i nawyków mieszkańców.

Przykłady działań edukacyjnych dotychczas realizowanych przez CZG-12:

·        program „Zielona Szkoła, Zielone Przedszkole”, działa na płaszczyźnie edukacyjnej i konkursowej- zbiórka surowców wtórnych przez placówki oświatowe biorące udział w konkursie. W V edycji akcji zebrano 150 ton makulatury, 4,7 tony puszek aluminiowych i 1,3 tony baterii,

·        cykliczne zajęcia „Eko Lekcje” dla uczniów szkół podstawowych, gimnazjów i przedszkolaków. W 3 mini centrach, którymi dysponuje Związek, odbywają się nie tylko „Eko Lekcje”, ale także m.in. szkolenia, warsztaty ekologiczne, spotkania Młodych Ekologów. Na bieżąco gromadzona i aktualizowana jest związkowa eko- biblioteczka. Skorzystać z niej mogą uczniowie szkół podstawowych, średnich, studenci, jak również nauczyciele oraz wszyscy zainteresowani. „Eko Lekcje” były wcześniej przygotowane specjalnie dla uczniów szkół podstawowych. Jednak od kilku lat chęć udziału w warsztatach wyrażają także przedszkola, gimnazja, a niekiedy nawet szkoły średnie. Zajęcia trwają około 1,5 godziny i obejmują zakres tematów dotyczących racjonalnego gospodarowania zasobami Ziemi, ochrony środowiska, a przede wszystkim zwracają uwagę na problem odpadów i wskazują metody ich minimalizacji, gdyż działania związane z minimalizacją odpadów zależą w dużej mierze od świadomości, aktywności i zmiany naszych przyzwyczajeń:

ü      zmiany codziennych nawyków domowych związanych z użytkowaniem i wyrzucaniem opakowań,

ü      zmiany postaw konsumenckich (wskazanie kryteriów odróżniających produkty przyjazne od uciążliwych dla środowiska),

ü      uodpornienia na reklamę wyrobów pseudo ekologicznych;

·        spotkania eko-kulturalno-oświatowe „Pokaż mi swoje śmieci, a powiem Ci, kim jesteś” w ramach umowy grantowej dla zdecentralizowanego programu: Zewnętrzna Pomoc Wspólnot Europejskich pomiędzy Stowarzyszeniem Gmin Polskich Euroregionu „Pro Europa Viadrina”, tworzącym polską część Euroregionu „Pro Europa Viadrina”, z siedzibą w Gorzowie Wlkp. a Celowym Związkiem Gmin CZG-12,

·        akcja „Sprzątanie Świata” za pośrednictwem której propagowane są hasła dotyczące:

ü     konieczność segregacji odpadów,

ü     uświadomienia olbrzymiej ilości gromadzonych śmieci,

ü     mądrej „konsumpcji”, ograniczającej ilość śmieci,

ü     stosowania opakowań wielokrotnego użytku zamiast jednorazowych;

·        Na skalę krajową organizacją i promocją akcji „Sprzątanie Świata” zajmuje się Fundacja „Nasza Ziemia” - jest ona autorem plakatów, informatorów, jak również raportów z przeprowadzonych na terenie całego kraju inicjatyw. Związek działając w porozumieniu z tą Fundacją wspomaga koordynację akcji na terenie gmin członkowskich CZG-12. Dostarcza do gmin kolorowe worki na określone surowce (żółte na plastik i metal, zielone na szkło), plakaty oraz informatory. Dodatkowo Związek wspomaga i koordynuje organizację ognisk, gier i zabaw wieńczących akcję. Materiały przekazuje do Łączników Gmin, którzy zajmują się co roku ich kolportażem do szkół, przedszkoli, nadleśnictw, kół wędkarskich. Jak co roku Celowy Związek Gmin pełni funkcję koordynatora akcji na swym terenie, dostarczając chętnym Placówkom worki do zbiórki surowców, a także plakaty informujące o tej niezwykle ważnej imprezie. W wielu miejscach akcja sprzątania kończy się zazwyczaj organizacją ognisk, gier i zabaw. Należy jednak pamiętać (CZG-12 stara się to przekazać w swoich działaniach), że w tej akcji tak naprawdę nie chodzi o jednorazowe wysprzątanie jakiegokolwiek miejsca, ale dbanie o porządek każdego dnia,

·        akcja „Zielony autobus” – spotkania z dziećmi, młodzieżą i ich rodzicami, polegające na wspólnej zabawie, konkursach ekologicznych i zawodach sprawnościowych,

·        warsztaty, szkolenia, sympozja dla młodzieży, dorosłych, nauczycieli, sołtysów, naczelników gmin itd. promujące selektywna zbiórkę i działania podejmowane przez CZG-12,

·        wystawy edukacyjne,

·        opracowanie i rozpowszechnianie ulotek i folderów,

·        współpraca z różnymi organizacjami pozarządowymi krajowymi i zagranicznymi, innymi Związkami Celowymi.

cd -> str 9