6. Realizacja Programu Ochrony Środowiska - możliwe źródła finansowania przedsięwzięć

6.1. Opłaty i kary

Zgodnie z ustawą Prawo ochrony środowiska, podmioty korzystające ze środowiska ponoszą opłaty za gospodarcze korzystanie ze środowiska. Opłaty są stosowane w odniesieniu do wszystkich zanieczyszczeń: wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza, wprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi, pobór wód, składowanie odpadów.

W przypadku, jeżeli zostaną przekroczone lub naruszone warunki korzystania ze środowiska określone w pozwoleniach/decyzjach, naliczane są administracyjne kary pieniężne.

Opłaty i kary zasilają fundusz ochrony środowiska, tj. NFOŚiGW, WFOŚiGW oraz fundusze powiatowe i gminne, ściśle według zdefiniowanych zasad podziału.

W odniesieniu do gminy Lubniewice struktura udziału poszczególnych opłat (dochód gminnego funduszu) jest następująca:

·        50% wpływów za składowanie i magazynowanie odpadów na obszarze gminy,

·        całość wpływów z opłat i kar z terenu gminy za usuwanie drzew i krzewów,

·        20% wpływów z opłat i kar za pozostałe rodzaje gospodarczego korzystania ze środowiska i dokonywania w nim zmian.

Środki gminnego funduszu mogą być przeznaczone na:

·        edukację ekologiczną oraz propagowanie działań proekologicznych i zasady zrównoważonego rozwoju,

·        wspomaganie realizacji zadań państwowego monitoringu środowiska,

·        wspomaganie innych systemów kontrolnych i pomiarowych oraz badań stanu środowiska, a także systemów pomiarowych zużycia wody i ciepła,

·        realizowanie zadań modernizacyjnych i inwestycyjnych, służących ochronie środowiska i gospodarce wodnej, w tym instalacji lub urządzeń ochrony przeciwpowodziowej i obiektów małej retencji wodnej,

·        urządzanie i utrzymywanie terenów zieleni, zakrzewień oraz parków,

·        realizację przedsięwzięć związanych z gospodarką odpadami,

·        wspieranie działań przeciwdziałających zanieczyszczeniom,

·        profilaktykę zdrowotną dzieci na obszarach, na których występują przekroczenia standardów jakości środowiska,

·        wspieranie wykorzystania lokalnych źródeł energii odnawialnej oraz pomoc dla wprowadzania bardziej przyjaznych dla środowiska nośników energii,

·        wspieranie ekologicznych form transportu,

·        działania z zakresu wspierania rolnictwa ekologicznego bezpośrednio oddziałujące na stan gleby, powietrza i wód, w szczególności na prowadzenie gospodarstw produkujących metodami ekologicznymi położonych na obszarach szczególnie chronionych na podstawie przepisów ustawy o ochronie przyrody,

·        inne zadania ustalone przez radę gminy, służące ochronie środowiska i gospodarce wodnej, wynikające z zasady zrównoważonego rozwoju, w tym na programy ochrony środowiska.

6.2. Fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej

Do tej pory Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej i Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej wspierały i nadal będą wspierać realizację inwestycji ekologicznych w województwie, a także działania nieinwestycyjne (edukacja ekologiczna, opracowania naukowo-badawcze i ekspertyzy dotyczące zagadnień związanych z ochroną środowiska).

Dokonanie wyboru priorytetów musi opierać się o dobrą współpracę pomiędzy władzami województwa i powiatów, a funduszami ochrony środowiska i gospodarki wodnej, tak aby realizowane inwestycje przyniosły jak największe efekty dla środowiska i zdrowia człowieka.

Udział środków pochodzących z funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej (narodowego, wojewódzkiego, powiatowych i gminnych) w inwestycjach na rzecz ochrony środowiska będzie malał, co wynika z prognozowanych coraz mniejszych wpływów, ze względu na ogólna poprawę stanu środowiska, a co za tym idzie, zmniejszenie wpływów z tytułu opłat i kar ekologicznych.

Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej

Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW) jest największą w Polsce instytucją finansującą przedsięwzięcia z dziedziny ochrony środowiska. Fundusz posiada osobowość prawną, ale nadzorowany jest przez Ministra Środowiska. Zakres jego działania obejmuje finansowe wspieranie przedsięwzięć proekologicznych o zasięgu ogólnokrajowym oraz ponadregionalnym.

Podstawowymi formami finansowania zadań proekologicznych przez Narodowy Fundusz są preferencyjne pożyczki i dotacje, ale uzupełniają je inne formy finansowania.

Narodowy Fundusz administruje środkami zagranicznymi przeznaczonymi na ochronę środowiska w Polsce, pochodzącymi m.in. z Programu PHARE oraz funduszy pomocy bilateralnej.

Dotacje udzielane są na edukację ekologiczną, przedsięwzięcia pilotowe dotyczące wdrożenia postępu technicznego i nowych technologii o dużym stopniu ryzyka lub mających eksperymentalny charakter, monitoring, ochronę przyrody, ochronę i hodowlę lasów na obszarach szczególnej ochrony środowiska oraz wchodzących w skład leśnych kompleksów promocyjnych, ochronę przed powodzią, ekspertyzy, badania naukowe, programy wdrażania nowych technologii, prace projektowe i studialne, zapobieganie lub likwidację nadzwyczajnych zagrożeń, utylizację i zagospodarowanie wód zasolonych oraz profilaktykę zdrowotną dzieci z obszarów zagrożonych.

Dystrybucja środków finansowych z Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej odbywa się w ramach następujących dziedzin:

·        ochrona powietrza,

·        ochrona wód i gospodarka wodna,

·        ochrona powierzchni ziemi,

·        ochrona przyrody i krajobrazu oraz Leśnictwo,

·        geologia i górnictwo,

·        edukacja ekologiczna,

·        Państwowy Monitoring Środowiska,

·        programy międzydziedzinowe,

·        Nadzwyczajne Zagrożenia Środowiska,

·        ekspertyzy i prace badawcze.

Wnioskodawcami ubiegającymi się o środki finansowe z Narodowego Funduszu mogą być jednostki samorządu terytorialnego.

Jako priorytetowe traktuje się w szczególności przedsięwzięcia, których realizacja wynika z konieczności wypełnienia zobowiązań Polski wobec Unii Europejskiej w zakresie harmonizacji i implementacji prawa unijnego.

Dotacje mogą być udzielane w szczególności na:

·        edukację ekologiczną,

·        rozbudowę bazy dydaktycznej w parkach narodowych i parkach krajobrazowych,

·        przedsięwzięcia pilotowe dotyczące wdrożenia postępu technicznego i nowych technologii o dużym stopniu ryzyka lub posiadające charakter eksperymentalny,

·        monitoring,

·        ochronę przyrody i krajobrazu,

·        ochronę i hodowlę lasów,

·        likwidację starych składowisk przeterminowanych środków ochrony roślin (tzw. mogilników),

·        rekultywację terenów zdegradowanych przez Wojska Federacji Rosyjskiej,

·        ochronę przed powodzią,

·        ekspertyzy,

·        kompleksowe programy badawcze, rozwojowe i wdrożeniowe w ochronie środowiska i gospodarce wodnej,

·        zapobieganie lub likwidację nadzwyczajnych zagrożeń środowiska,

·        utylizację i zagospodarowanie wód zasolonych,

·        prace geologiczne i potrzeby górnicze finansowane ze środków uzyskanych z opłat i kar na podstawie Ustawy Prawo geologiczne i górnicze.

Dotacje mogą być udzielane również jednostkom budżetowym, szpitalom, sanatoriom, szkołom, domom opieki i innym jednostkom organizacyjnym prowadzącym działalność w zakresie ochrony zdrowia, profilaktyki zdrowotnej, pomocy społecznej, oświaty, kultury, ochrony zabytków i krajobrazu.

Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej

            Dofinansowuje zadania z zakresu ochrony środowiska i gospodarki wodnej. Zadania inwestycyjne udzielane przez Fundusz mogą wynosić do wysokości 75% nakładów na realizację zadania objętego wnioskiem. Dofinansowanie następuje poprzez udzielenie pożyczki lub dotacji. Dofinansowanie przez Fundusz zadań inwestycyjnych obejmuje tylko nakłady na realizację obiektów, instalacji i urządzeń technologicznych.

WFOŚiGW wspiera przedsięwzięcia o charakterze ekologicznym poprzez udzielanie dotacji i pożyczek na preferencyjnych warunkach. Forma dofinansowania zależy każdorazowo od statusu prawnego wnioskodawcy, rodzaju działalności i charakteru zadania.

Dotacje mogą być udzielane na dofinansowanie zadań z następujących dziedzin:

·        edukacja ekologiczna,

·        ochrona przyrody,

·        rekultywacja terenów zdegradowanych,

·        monitoring środowiska,

·        badania naukowe oraz zakup sprzętu przeznaczonego do ich wykonywania, ekspertyzy,

·        zapobieganie i likwidacja nadzwyczajnych zagrożeń środowiska,

·        inne zadania z zakresu kształtowania środowiska naturalnego realizowane zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju.

Powiatowe Fundusze Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej

Powiatowe Fundusze Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (PFOŚiGW) utworzone zostały na początku roku 1999 wraz z utworzeniem nowego – powiatowego szczebla administracji państwowej.

Obecnie zakres wydatkowania środków z funduszy jest znacznie szerszy niż na początku istnienia tych funduszy. Praktycznie ze środków powiatowego funduszu mogą być finansowane wszystkie przedsięwzięcia ochrony środowiska i gospodarki wodnej, w tym edukacja ekologiczna i opracowywanie programów ochrony środowiska. Zasady przyznawania środków ustalane są indywidualnie w powiatach.

Gminne Fundusze Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej

Gminne Fundusze Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (GFOŚIGW) zostały utworzone w 1993 roku. Nie są one prawnie wydzielone ze struktury organizacyjnej gminy, a zatem podobnie jak PFOŚiGW nie maja osobowości prawnej i nie mają możliwości udzielania pożyczek.

Celem działania funduszy gminnych jest dofinansowywanie przedsięwzięć proekologicznych na terenie własnej gminy. Zasady przyznawania środków ustalane są indywidualnie w gminach.

6.3. Banki

Coraz więcej banków wykazuje zainteresowanie inwestycjami w zakresie ochrony środowiska. Dzięki współpracy z funduszami ochrony środowiska i gospodarki wodnej rozszerzają one swoją ofertę kredytową o kredyty preferencyjne przeznaczone na przedsięwzięcia proekologiczne oraz nawiązują współpracę z podmiotami angażującymi swoje środki finansowe w ochronie środowiska (fundacje, międzynarodowe instytucje finansowe).

Kredyty preferencyjne pochodzą ze środków finansowych gromadzonych przez banki, zaś fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej udzielają dopłat do wysokości oprocentowania. W ten sposób ulega obniżeniu koszt pożyczki dla podejmującego inwestycje proekologiczne. Banki uruchamiają też linie kredytowe w całości ze środków funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej i innych instytucji.

Szczególną rolę na rynku kredytów na inwestycje proekologiczne odgrywa Bank Ochrony Środowiska. Oferuje on najwięcej środków finansowych w formie preferencyjnych kredytów i dysponuje zróżnicowaną ofertą dla prywatnych i samorządowych inwestorów, a także osób fizycznych. Bank współpracuje z instytucjami zajmującymi się finansowaniem ochrony środowiska, tj. NFOŚiGW, WFOŚiGW, Fundacją Polska Wieś 2000 im. Rataja, Europejskim Funduszem Rozwoju Wsi Polskiej oraz innymi funduszami pomocowymi.

Ważne miejsce na rynku kredytów ekologicznych zajmują także międzynarodowe instytucje finansowe, a w szczególności Bank Światowy i Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju.

Źródłem finansowania inwestycji mogą być także kredyty z linii kredytowych obsługujących uzgodnione programy Banku Światowego lub Europejskiego Banku Odbudowy i Rozwoju.

6.4. Ekofundusz

Geneza Ekofunduszu sięga roku 1991, kiedy to Klub Paryski, zrzeszający państwa będące wierzycielami Polski podjął decyzję o redukcji polskiego długu o 50%, pod warunkiem spłaty pozostałej części do roku 2010. Zaproponował też ewentualną dalszą, 10% redukcję długu, pod warunkiem przeznaczenia go na uzgodniony cel. Z kolei Rząd Polski zaproponował, aby te dodatkowe 10% długu można było przeznaczyć na wsparcie przedsięwzięć w ochronie środowiska.

Podstawowym zadaniem Ekofunduszu, powołanego przez Ministra Finansów w 1992 roku, jest finansowe wspieranie przedsięwzięć w dziedzinie ochrony środowiska, które mają nie tylko istotne znaczenie w skali regionu czy kraju, ale także wpływają na osiągnięcie celów ekologicznych uznanych za priorytetowe przez społeczność międzynarodową w skali europejskiej, a nawet światowej. Zadaniem Ekofunduszu jest również ułatwienie transferu na polski rynek najlepszych technologii z krajów-donatorów, a także stymulowanie rozwoju polskiego przemysłu ochrony środowiska.

Do dziedzin priorytetowych funduszu zaliczamy:

·        ograniczenie transgranicznego transportu dwutlenku siarki i tlenków azotu oraz eliminacja niskich źródeł ich emisji - ochrona powietrza,

·        ograniczenie dopływu zanieczyszczeń do Bałtyku oraz ochrona zasobów wody pitnej - ochrona wód,

·        ograniczenie emisji gazów powodujących zmiany klimatu Ziemi - ochrona klimatu,

·        ochrona różnorodności biologicznej,

·        gospodarka odpadami i rekultywacja gleb zanieczyszczonych.

Ekofundusz udziela wsparcia finansowego w formie preferencyjnych pożyczek lub bezzwrotnych dotacji. Z reguły wynosi ona 10-30% kosztów projektu. W wyjątkowych przypadkach, gdy inwestorem jest instytucja budżetowa lub organ samorządowy, dotacja ta może sięgać 50%, a w ochronie przyrody, gdy partnerem Ekofunduszu jest społeczna organizacja pozarządowa, dotacja może dochodzić nawet do 80%.

Wszystkie wnioski o dofinansowanie oceniane są w Ekofunduszu z punktu widzenia ekologicznego, technologicznego, ekonomicznego i organizacyjnego.

6.5. Fundusze przedakcesyjne Unii Europejskiej

W latach 1999-2000 podjęto w Komisji Europejskiej zasadnicze prace nad uruchomieniem trzech programów przedakcesyjnych: PHARE 2 (dotyczący rozwoju instytucjonalnego oraz wsparcia inwestycyjnego), ISPA (dotyczący przedsięwzięć ochrony środowiska i transportu), SAPARD (dotyczący rozwoju rolnictwa i obszarów wiejskich).

W momencie przystąpienia do Unii Europejskiej Polska straciła możliwość korzystania z funduszy przedakcesyjnych, lecz zyskała dostęp do znacznie większych funduszy strukturalnych Unii i Funduszu Spójności, przeznaczonego na wsparcie rozwoju transportu i ochrony środowiska. Fundusze pełnią rolę silnego instrumentu, zapewniającego kierowanie dużych środków finansowych, m.in. na ochronę środowiska i zadania realizowane w tym zakresie szczególnie przez samorządy terytorialne.

Program PHARE

Program PHARE (Poland and Hungary: Assistance in Restructuring Economies) powstał dla państw Europy Środkowej i Wschodniej, przede wszystkim dla Polski i Węgier w celu przystosowania ich systemów gospodarczo-politycznych do zdecentralizowanej gospodarki rynkowej i demokratycznego państwa oraz w ich reintegracji z gospodarkami i społeczeństwami Europy Zachodniej i reszty świata.

Program PHARE przechodził w latach dziewięćdziesiątych stopniowe przemiany wynikające z jego dostosowywania do poziomu zaawansowania reform w krajach-beneficjentach oraz perspektyw przyszłego członkostwa w Unii Europejskiej. Zmodyfikowana strategia przedakcesyjna uczyniła program PHARE narzędziem pomocy w przygotowaniach do członkostwa, a w szczególności w przyswajaniu tzw. acquis communautaire, czyli dorobku prawnego Unii Europejskiej oraz wsparciu inwestycji zmierzających do spełnienia wymogów członkostwa. Pogłębienie tej zmiany nastąpiło w 1999 roku, po wprowadzeniu zasad PHARE 2000-2006. Zmodyfikowane cele i zasady realizacji programu PHARE, wprowadzone w 1998 r., nazywane są Nową Orientacją PHARE. Dla Polski zostały przeznaczone środki w wysokości 400 - 500 mln euro rocznie, przy czym około 70% tych środków będzie przeznaczone na wsparcie inwestycji.

W ramach PHARE funkcjonował program współpracy przygranicznej - Phare CBC (Cross Border Cooperation). W grudniu 2000 roku zostało podpisane memorandum finansowe dla programu PHARE CBC - Region Morza Bałtyckiego, w którym wskazane zostały projekty zatwierdzone przez Unię Europejską.

Program ISPA

Środki programu ISPA (Instrument for Structural Policies for Pre-accession – Przedakcesyjny Instrument Polityki Strukturalnej) były przeznaczane na przedsięwzięcia dotyczące rozwoju infrastruktury technicznej w państwach ubiegających się o członkostwo w UE w zakresie transportu i ochrony środowiska. Jego realizację przewidziano, podobnie jak i dla pozostałych funduszy przedakcesyjnych, na lata 2000-2006.

Polska w ramach Programu ISPA uzyskała na ochronę środowiska 170 mln euro rocznie, uzależnione to było od właściwego przygotowania odpowiedniej ilości projektów inwestycyjnych. Wsparcie udzielane było na indywidualne projekty inwestycyjne lub pakiety projektów.

Największe możliwości otrzymania dofinansowania z Funduszu ISPA miały samorządowe przedsięwzięcia inwestycyjne z zakresu gospodarki wodnościekowej i gospodarki odpadami.

Każda inwestycja zgłaszana do dofinansowania z Funduszu ISPA musiała rygorystycznie spełniać wszystkie normy i standardy techniczne oraz ekologiczne obowiązujące w Unii Europejskiej. Koszt całkowity przedsięwzięcia nie mógł być mniejszy niż 5 mln euro, a więc preferowane były większe inwestycje. Mniejsze miały także szansę, ale pod warunkiem stworzenia pakietu przedsięwzięć podejmowanych dla realizacji konkretnego programu ochrony środowiska.

Wsparcie z Funduszu ISPA były udzielane przede wszystkim w formie dotacji bezpośredniej. Dofinansowanie z Funduszu ISPA pokrywało do 75% udziału wszystkich środków publicznych zaangażowanych w finansowanie danej inwestycji, takich jak budżety lokalne, budżet centralny, fundusze ekologiczne.

Ministerstwo Środowiska w lipcu 2002 zakończyło przyjmowanie ostatnich wniosków.

Program SAPARD

Rozporządzenie o utworzeniu Programu SAPARD (Special Accession Programme for Agriculture and Rural Development - Przedakcesyjny Instrument Wsparcia Rolnictwa i Obszarów Wiejskich) weszło w życie w 2000 roku w krajach Unii Europejskiej, a w Polsce zaczął on obowiązywać w roku 2003 i obejmował działania przedakcesyjne na rzecz rolnictwa i obszarów wiejskich.

Fundusz SAPARD przeznaczony był dla krajów kandydujących do członkostwa w Unii Europejskiej na pomoc w stymulowaniu rozwoju obszarów, ułatwienie procesu integracji sektora rolnego z UE oraz płynne włączenie rolnictwa krajów kandydujących w system Wspólnej Polityki Rolnej i Strukturalnej UE.

Celem programu było wsparcie dla zrównoważonego rozwoju obszarów wiejskich w okresie przedakcesyjnym. Maksymalny roczny budżet dla Polski wyniósł 168,7 mln euro.

Sposób wykorzystania programu w Polsce został określony w Programie operacyjnym programu SAPARD. Zgodnie z tym dokumentem priorytetowymi kierunkami działania programu SAPARD w Polsce były:

·        inwestycje w gospodarstwach rolnych,

·        poprawa przetwórstwa i marketingu produktów rolnych i rybnych,

·        rozwój i zróżnicowanie działalności gospodarczej w celu tworzenia nowych miejsc pracy i źródeł dochodu,

·        rozwój i doskonalenie infrastruktury na terenach wiejskich.

Adresatami programu SAPARD byli przede wszystkim rolnicy i ich grupy, zakłady przemysłu rolno-spożywczego, mieszkańcy wsi, przedsiębiorcy oraz samorządy.

Przewidziano także uzupełniające środki działania obejmujące: pilotażowe projekty dotyczące ochrony środowiska na terenach rolniczych oraz zalesiania i szkolenia.

Program SARARD realizował trzy podstawowe cele:

1)      poprawa polskiego rolnictwa i przetwórstwa,

2)      dostosowanie polskiego rolnictwa i przemysłu rolno-spożywczego do wymagań sanitarnych UE,

3)      wsparcie nierolniczego rozwoju obszarów wiejskich.

Pomoc z programu SAPARD nie była pomocą socjalną przeznaczoną dla wszystkich rolników. Była natomiast przeznaczona dla rolników, którzy w przyszłości będą funkcjonować i konkurować na rynku UE, dlatego zostały przedstawione wysokie wymagania dla chętnych ubiegających się o pieniądze z programu.

Instytucją realizującą program SAPARD w Polsce była Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa. Agencji powierzona została zarówno funkcja implementacyjna, jak i płatnicza.

6.6. Fundusze strukturalne i Fundusz Spójności

Fundusze strukturalne są instrumentami finansowymi Unii Europejskiej, które służą usuwaniu różnic gospodarczych pomiędzy poszczególnymi regionami Unii. Finansują działania przyczyniające się do zniwelowania nierówności pomiędzy regionami i grupami społecznymi. Są wyrazem solidarności pomiędzy państwami Unii europejskiej.

Unia Europejska udzieliła Polsce znaczną pomoc w rozwoju systemów infrastruktury ochrony środowiska poprzez instrumenty takie jak fundusze strukturalne i Fundusz Spójności. Większość środków przeznaczonych dla ochrony środowiska zostanie skierowana na wsparcie finansowania inwestycji w miastach, zwłaszcza powyżej 50 tys. mieszkańców. Planowane działania strukturalne zostały ujęte w Narodowym Planie Rozwoju (NPR), który przewiduje w latach 2004 - 2006 skierowanie środków na przedsięwzięcia w ramach wybranych priorytetów, a jednym z priorytetów jest ochrona środowiska i racjonalne wykorzystanie zasobów środowiska. Ten priorytet w ramach Narodowego Planu Rozwoju będzie realizowany poprzez:

·        część środowiskową Funduszu Spójności,

·        inne programy operacyjne (szczególnie Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju Regionalnego - ZPORR).

Narodowy Plan Rozwoju jest funduszem strukturalnym w Polsce, scala na poziomie krajowym horyzontalnie, sektorowe i regionalne działania państwa. Formułuje cele i działania zmierzające do osiągnięcia spójności z krajami i regionami Wspólnoty. Wskazuje kierunki rozwoju gospodarczego Polski sprzyjające długotrwałemu wzrostowi gospodarczemu i podniesieniu poziomu życia mieszkańców. Określa kierunki i wielkość planowanego zaangażowania środków funduszy strukturalnych, Funduszu Spójności i środków krajowych. Określa także sposób koordynacji i wdrażania pomocy strukturalnej.

Do funduszy strukturalnych, związanych z ochroną środowiska, zaliczyć możemy m.in.: Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego, Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju Regionalnego, Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnej, Finansowy Instrument Orientacji Rybołówstwa oraz Fundusz Spójności.

Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego

Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego EFRR (European Regional Development Fund) powstał w 1975 roku. Celem jego działalności jest zmniejszenie dysproporcji w rozwoju pomiędzy regionami Unii Europejskiej.

Pomoc dla regionów polega na inwestycjach pozwalających utrzymać lub stworzyć nowe miejsca pracy, poprawić otoczenie firmy i podwyższyć atrakcyjność inwestycyjną regionu, na pobudzenie rozwoju badań i nowych technologii oraz wparcie finansowe dla małych i średnich przedsiębiorstw. Rozwijanie infrastruktury wspomaga rozwój ekonomiczny regionu, prowadzi do tworzenia nowych miejsc pracy, przyczynia sie do rozwoju transeuropejskiej sieci transportowej, osłabia skutki peryferyjnego położenia regionu oraz służy dywersyfikacji działalności gospodarczej. Wspieranie lokalnych inicjatyw rozwojowych poprzez organizację wspierających przepływ nowych technologii lub ułatwiających dostęp do finansowania dla małych i średnich przedsiębiorstw.

Poza działaniami finansowymi bezpośrednio w regionach, z budżetu EFRR finansowane są inicjatywy wspólnotowe INTERREG (współpraca transgraniczna i międzyregionalna) oraz URBAN (rewitalizacja obszarów miejskich). Jest to największy, pod względem budżetu, z funduszy strukturalnych.

Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju Regionalnego (ZPORR)

Celem ZPORR jest tworzenie warunków wzrostu konkurencyjności regionów oraz przeciwdziałanie marginalizacji niektórych obszarów w taki sposób, aby sprzyjać długofalowemu rozwojowi gospodarczemu kraju, jego spójności ekonomicznej, społecznej i terytorialnej oraz integracji z Unią Europejską.

Realizacja strategicznych celów sprzyja wzrostowi gospodarczemu, przekształceniom strukturalnym regionów, wzrostowi urbanizacji, zwiększeniu mobilności przestrzennej ludności oraz zwiększeniu poziomu wiedzy i dostępu do najnowocześniejszych technologii społeczeństwa i podmiotów gospodarczych.

Dofinansowane z tego funduszu mogą być projekty z następujących obszarów:

·        modernizacja i rozbudowa regionalnego układu transportowego,

·        infrastruktura ochrony środowiska.

ZPORR i realizowane w jego ramach działania są zgodne z podstawowymi kierunkami rozwoju wynikającymi z polityk Wspólnotowych, w szczególności z polityką ochrony i poprawy stanu środowiska, polityką równych szans oraz społeczeństwa informacyjnego.

Głównym założeniem ZPORR w kwestii ochrony środowiska jest przekonanie, że walory środowiska naturalnego są istotnym czynnikiem warunkującym szanse rozwoju regionalnego, a także poprawę poziomu życia mieszkańców. W związku z tym wszystkie podejmowane działania powinny przyczyniać się do polepszenia stanu środowiska naturalnego.

Wyraźne odniesienie do kwestii ochrony środowiska mają dwa działania dotyczące modernizacji i rozbudowy regionalnego układu transportowego oraz rozwoju transportu miejskiego w aglomeracjach. Realizacja projektu w ramach tych działań ma przyczynić się do zmniejszenia negatywnych skutków oddziaływania transportu na środowisko i poprawy warunków życia mieszkańców.

Bezpośredni wpływ na aktywne działania zmierzające do poprawy środowiska ma realizacja działania w ramach rozwoju lokalnego. Wyznaczone w nim cele cząstkowe tj. wykorzystanie potencjału turystycznego, kulturowego, historycznego i przyrodniczego, a także zwiększenie atrakcyjności obszarów wiejskich dla inwestorów lokalnych i zewnętrznych odwołują się do konieczności realizacji projektów zmierzających do poprawy stanu środowiska naturalnego.

Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnej

Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnej EFOiGR (European Agriculture Guidance and Guarantee Funds) powstał w 1964 roku na mocy Traktatów Rzymskich. Podzielony jest na Sekcję Orientacji i Sekcję Gwarancji. Jedynie ta pierwsza zaliczana jest do funduszy strukturalnych.

Jego zadaniem jest wspieranie transformacji struktury rolnictwa oraz pomoc w rozwoju obszarów wiejskich. Zakres pomocy jest bardzo szeroki i może obejmować:

·        poprawę funkcjonowania gospodarstw rolnych i przedsiębiorstw rolno-spożywczych,

·        pobudzaniu produkcji nieżywnościowej,

·        trwałym rozwoju lasów,

·        polepszeniu warunków prac,

·        tworzeniu nowych miejsc pracy na obszarach wiejskich,

·        dywersyfikacji działalności gospodarczej na wsi,

·        zachowaniu i promocji walorów naturalnych regionu i rolnictwa.

Z budżetu EFOiGR finansowana jest inicjatywa LAEDER+.

Finansowy Instrument Orientacji Rybołówstwa

Finansowy Instrument Orientacji Rybołówstwa FIFR (Financial Instrument For Fisheries Guidance) powstał w 1993 roku w ramach kolejnej reformy funduszy strukturalnych. Finansuje inicjatywy służące restrukturyzacji rybołówstwa i upraw wodnych. Celem finansowanych projektów jest dążenie do uzyskania równowagi w środowisku morskim.

Pomoc dla tego sektora polega na:

·        finansowaniu odnowienia floty rybackiej i modernizacji kutrów,

·        pomocy w dostosowaniu połowów do wymogów rynku,

·        tworzeniu małych jednostek rybołówstwa przybrzeżnego i wspólnych przedsiębiorstw,

·        rekompensowaniu czasowego zaprzestania działalności,

·        pomocy w zachowaniu fauny i flory przybrzeżnej,

·        ulepszenia wyposażenia portów,

·        poprawy przetwórstwa i marketingu owoców morza.

Fundusz Spójności

Fundusz Spójności został utworzony w 1993 roku na mocy Traktatu z Maastricht w celu wzmacniania spójności gospodarczej i społecznej Unii Europejskiej i jest odrębnym instrumentem pomocy strukturalnej skierowanym do najbiedniejszych krajów Unii Europejskiej. Fundusz ma służyć wspieraniu projektów z zakresie ochrony środowiska i rozwoju sieci transportu, w tym transeuropejskich, realizowanych w państwach członkowskich spełniających wymogi spójności ekonomicznej postawione w traktacie.

W odróżnieniu od funduszy strukturalnych, które finansują programy operacyjne, Fundusz Spójności służy wspieraniu pojedynczych projektów na dużą skalę, których wartość powinna przekraczać 10 milionów euro. Projekty o takiej skali są w stanie zorganizować głównie duże i średnie miasta.

W projekcie należy również wskazać ewentualne, odrzucone rozwiązania alternatywne oraz szczegółową ocenę oddziaływania projektu na środowisko naturalne.

cd -> str 11