- użytki rolne                                       2917 ha          co stanowi       22,48%

- grunty zalesione i zadrzewione          8623 ha          co stanowi       66,45%

- grunty pod wodami                            548 ha          co stanowi       4,22%

- użytki kopalne                                        2 ha          co stanowi         0,02%

- tereny komunikacyjne                         432 ha          co stanowi         3,33%

- tereny osiedlowe                                 170 ha          co stanowi         1,31%

- nieużytki                                             248 ha          co stanowi         1,91%

- pozostałe grunty                                    36 ha          co stanowi         0,28%

- razem                                              12976 ha                                 100,00%

Rzeźba terenu

Morfologia omawianego obszaru przedstawia młody krajobraz polodowcowy, który zawdzięcza swe istnienie postojowi lądolodu bałtyckiego w stadiałach pomorskim i poznańskim (Krygowski 1961). Kondracki (1978) na tym terenie wyróżnia wśród klasy krajobrazu nizin, dwa rodzaje krajobrazu młodo – glacjalny oraz dolin i równin akumulacji wodnej. Północne obszary gminy zajmuje krajobraz terasowo-wydmowy, południowe zaś pagórkowato-pojezierny. W części południowej, gdzie wysokość względna dochodzi do 110 m, dużą rolę w stosunkach morfologicznych odgrywają procesy zboczowe. W budowie płytszego podłoża przeważają piaski drobnoziarniste, średnioziarniste i gliny.

Na terenie gminy Lubniewice można wyróżnić trzy jednostki morfologiczne:

-            terasy Pradoliny Toruńsko – Eberswaldzkiej (południowe terasy Kotliny Gorzowskiej) z silnie rozwiniętą rzeźbą przeciętą dolina rzeki Lubniewki

-            rynna zajęta przez jeziora: Lubiąż, Krzywe, Jarnatowskie, Krajnik
i Janowiec

-            wzniesienia moreny czołowej na południu gminy.

Wymienione jednostki morfologiczne wywierają dominujący wpływ na stosunki hipsometryczne. Powoduje to występowanie dużych deniwelacji terenu na stosunkowo małym obszarze. Zagęszczenie pagórków na tym terenie sięga liczby 20 na km². Takie zagęszczenie jest ważnym elementem ukształtowania gminy Lubniewice.

Biorąc pod uwagę rzeźbę można wydzielić trzy pasy:

·  pas północny – o najmniej zróżnicowanej rzeźbie, kulminującej w wysokości 60m n.p.m. Tu znajduje się najniżej położony punkt 30m n.p.m.

·  pas środkowy – o zróżnicowanej rzeźbie (rynny jezior, doliny rzek), kulminuje w wysokościach 111m n.p.m. Na wschodniej granicy gminy i 108m n.p.m.. U zachodniej granicy gminy, wysokość względna wynosi tu 60m.

· pas południowy – o silnie zróżnicowanej rzeźbie. Występują tu wyraźne kulminacje czołowomorenowe osiągające wysokość do 190m n.p.m. (najwyższa kulminacja na terenie gminy wynosi 186,3m n.p.m.). Różnica wysokości osiąga tu wartość 110m.

Skrajne wysokości dla całej gminy wynoszą około 130m. Obszar gminy jest pochylony w kierunku północnym i północno – zachodnim. Północne rejony gminy Lubniewice położone są w środkowej i wysokiej terasie Pradoliny Toruńsko – Eberswaldzkiej, charakteryzują się monotonią krajobrazu równiny erozyjno – akumulacyjnej. Środkiem przebiega forma dolinna Lubniewki. Urozmaiceniem rzeźbą tego terenu są wydmy śródlądowe. Najczęściej reprezentowaną formą są wydmy wałowe, często spotyka się także wydmy paraboliczne. Bardzo istotną cechą tego obszaru jest występowanie dużych i małych form wytopiskowych (zagłębień bezodpływowych) zajętych przez wody lub torfowiska.

Od południowego – zachodu biegnie forma rynnowa w okolicach Lubniewic rozwidleniu na kierunki północno –zachodni i północno wschodni, którego przedłużeniem jest forma dolinna Lubniewki. Rynnę zajmują jeziora: Lubniewsko – jezioro rynnowe i Lubiąż – jezioro rynnowo –zaporowe. Odcinek północno – wschodni rynny zamyka jezioro Krajnik, a północno – zachodni jeziora Krzywe i Jarnatowskie. Dno rynny jest nachylone w kierunku północnym. W obrębie rynny znajdują się trzy progi o wysokości 2,8m, 1,5m i 1,0m, dawniej wykorzystywano gospodarczo.

Wschodnia krawędź rynny jest silnie rozcięta spływającymi wodami, wzdłuż niej umiejscowiło się wiele ostańców wysoczyzny czołowomorenowej. Dno rynny w wielu miejscach jest zabagnione i pocięte strumykami wypływającymi ze źródlisk. Występują tu małe jeziorka wytopiskowe ulegającemu powolnemu zarastaniu. Krawędzie rynny w wielu miejscach są rozmyte i przekształcone przez człowieka. Można zauważyć intensywną działalność erozyjną wód opadowych, procesów zboczowych, a także skutki działalności człowieka, jakże często nieprzemyślanej.

Południowa część gminy Lubniewice to typowy krajobraz czołwomorenowy. Występuje tu wysoczyzna morenowa pagórkowata. Okolice Jarnatowa i Glisna to wzgórza i pagórki moreny czołowej, liczne kotliny niecki.

Wody powierzchniowe

Sieć hydrograficzna gminy Lubniewice jest pochodzenia polodowcowego. Większość form wklęsłych, w których płyną obecnie cieki wodne, lub znajdują się wody socjalne stojące – jeziora, bagna, to rynny polodowcowe. Tworzą one system radialnie ułożonych dolin rynnowych zorientowanych prostopadle do linii każdorazowego postoju lodowca (Majdanowsji 1950).

Kierunek lokalnych działów wodnych jest zgodny z kierunkiem Lubniewki i rynny jezior Lubniewsko – Lubiąż. Działy oddzielają wody spływające do jezior i Lubniewki od wód spływających do zagłębień bezodpływowych.

Z wód powierzchniowych należy wymienić: ciek wodny – Lubniewkę, jeziora – Lubniewsko, Lubiąż, Krajnik, Jarnatowskie, Krzywe, Janowiec, Śmierdzące, Rogi oraz wiele mniejszych jezior wytopiskowych tzw. „oczek”. Stanowią one zasadniczy element krajobrazowy omawianego obszaru.

Mniejsze cieki wodne mają przebieg uzależniony od jednego zagłębienia bezodpływowego do drugiego. W większości są one regulowane przez człowieka, który usiłował i usiłuje osuszyć liczne oczka, torfowiska oraz podmokłe łąki. Dominującym ciekiem całej sieci wodnej omawianego obszaru jest Lubniewka. Wypływa ona ze wzgórz czołowomorenowych Osieńsko – Sulechowskich w południowo – zachodnim regionie gminy, poza jej granicami. W początkowym biegu przepływa przez jeziora Lubniewsko, Lubiąż, Krajnik, w dalszym przez Janowiec. Dalej kieruje się ku pradolinie Warty - Noteci i wpada do Warty. W dolinie Lubniewki wzdłuż jej biegu występują bagna o szerokości 2 – 50m, a miejscami nawet dochodzą do 100m. Lubniewka jest dopływem IV rzędu wchodzącym w skład dorzecza Odry. Wahania stanu wód najintensywniej występują w okresie wiosennym. Najwyższe stany wód (maksimum) występują na przełomie marca i kwietnia i spowodowane są przez wiosenne roztopy, kolejne w maju oraz na przełomie lipca i sierpnia, związane jest z występującymi burzami letnimi. Najniższe stany wód
w Lubniewicach występują we wrześniu, które są wynikiem długotrwałej suszy, oraz w grudniu i styczniu tzw. minimum zimowe. Lubniewka jako ciek typu nizinnego charakteryzuje się bardzo wyrównanym reżymem wodnym. Zawdzięcza to jeziorom Lubniewsko, Lubiąż i Krajnik, które odgrywają rolę zbiorników retencyjnych.

Ogromny wpływ na retencję wód Lubniewki mają działalność człowieka, który wykorzystując spadek rynny między jeziorami Lubiąż i Krajnik oraz poniżej jeziora Krajnik zbudował trzy jazy o wysokości 2,8m, 1,5m i 1,0m. W przeszłości spiętrzenia wody wykorzystywano do napędu kół młyńskich. Dzisiaj wykorzystuje się je do regulacji wody w dolinie Lubniewki. Maksymalny przepływ wód przy otwartym jazie wynosi około 12,8m³ na sek. Średni przepływ przy zamkniętych jazach wynosi 0,7m³ na sek. Dla utrzymania prawidłowej gospodarki wodnej powinien on wynosić 0,4m³ na sek., wówczas stan wód utrzymywać się będzie na jednakowym poziomie.

Kolejnym czynnikiem regulującym stan wód Lubniewki jest szata roślin w postaci ogromnych kompleksów leśnych, przez które przepływa.

Z wód powierzchniowych najważniejsze znaczenie mają akweny jeziorne, zaliczane do jezior polodowcowych.

Największym zbiornikiem wodnym jest jezioro Lubniewsko o powierzchni 240,4 ha. Jest jeziorem rynnowym o wydłużonej sylwetce z dobrze rozwiniętą linią brzegową. Dane morfotyczne tego jeziora przedstawia tabela nr 2. Do jeziora wpada kilka cieków źródlanych. W północno – wschodniej części znajduje się odpływ (Lubniewka) o przepływie 0,4m³/sek.

Jezioro Lubniewsko (Nakońskie) ma powierzchnię 240,4 ha, jego głębokość max.-15,1, długość max.- 4.865m, szerokość max.- 1100m. długość linii brzegowej misy – 15.100m. Na jeziorze znajdują się cztery wyspy o łącznej powierzchni 0,4 ha oraz linii brzegowej288m. Największa z nich nazywana jest Rybnik. Linia brzegowa jeziora oraz dno są bardzo urozmaicone. Brzeg w całości zalesiony i suchy. Północna część jeziora oddalona jest od Lubniewic o ok. 2 km. Zachodnia strona jest trudno dostępna i stroma,
to teren Uroczyska Lubniewsko. Na jednym z półwyspów tras widokowy. Niewielkie plaże znajdują się na brzegu północnym i wschodnim przy ośrodkach wypoczynkowych. Bezpośrednio przy jeziorze przebiega droga z Lubniewic do Jarnatowa a w pobliżu wschodniego brzegu prowadzi droga z Lubniewic do Sulęcina. Obok przesmyku łączącego jeziora Lubniewsko i Lubiąż znajduje się leśne pole biwakowe. Jezioro o walorach żeglarskich, choć jeszcze w tym zakresie nie dość wykorzystywane. Klasa czystości 1-2. Woda jeziora mało przejrzysta. Dookoła jeziora biegnie niebieski szlak pieszy o długości 14,6 km. Wody jeziora obfitują bogactwem wielu gatunków ryb.

Jezioro Lubiąż jest związane z występującym na północ ostańcem wysoczyznowym, który zagrodził drogę spływającym wodom ku północy tworząc naturalną zaporę. Jest to jezior rynnowo-zaporowe o nachyleniu dna z zachodu na wschód. Dane morfotyczne jeziora Lubiąż przedstawia tabela nr 2. Jezioro to charakteryzuje się bardzo dobrze rozwiniętą linią brzegową. Jezioro Lubiąż zwane potocznie lubniewickim ma powierzchnię 146 ha, (pow. wysp 3,7 ha), głębokość maksymalna 12,8m, a średnia 4,6m, długość max. 3.250m, zaś szerokość max. 850m, długość linii brzegowej misy jeziora – 11,500m, wysp – 900m. Do jeziora prowadzą dogodne dojazdy. Na północnym brzegu znajdują się liczne ośrodki wypoczynkowe, po stronie wschodniej leży miasto Lubniewice a od strony północnej, na półwyspie przy drodze do Jarnatowa zbudowano największy najbardziej reprezentacyjny ośrodek wypoczynkowy „Stilon”. Za nim nieco dalej, przy przesmyku rzeki Lubniewki znajduje się pole biwakowe. Brzegi jeziora
są suche i wysokie. Niemal całe jeziora otaczają lasy. Jeziora ma dwa odpływy – dużą rzekę Lubniewkę z jeziora Lubniewickiego oraz mały z jeziora Jarnatowskiego i Krzywego. Jezioro ma dobrze rozwiniętą linię brzegową, pełną zatok i półwyspów, a urok dodają mu dwie wyspy. Jezioro od początku lat 90 intensywnie zarybiane. Klasa czystości wody od 1 –3 z tendencją samooczyszczania. Jezioro Lubiąż otacza czerwony szlak spacerowy o długości 12,5 km.

Jezioro Krajnik jest położone o 2,8m poniżej poziomu jeziora Lubiąż. Dane morfotyczne (tabela nr 2) i batymetria wskazują, iż jest to jezioro bardzo głębokie przy stosunkowo niedużej powierzchni. Charakterystyczną cech tego jeziora jest jego budowa w kształcie „kotła” mała powierzchnia i duża głębokość). Jest to jedno z najgłębszych jezior w województwie lubuskim. Wody jeziora Krajnik zasilane są przez ciek wypływający z oddalonego o 500m jeziora Lubiąż. Ponadto zasilane jest też przez liczne źródliska oraz cieki odprowadzające z pobliskich pól i łąk.

Jezioro Jarnatowskie, o powierzchni 40 ha otoczone jest ze wszystkich stron lasem sosnowym. Posiada bardzo dobrze rozwiniętą linię brzegową oraz litoral przybrzeżny z pasem trzcin i oczeretów.

Jezioro Krzywe, o powierzchni 17 ha, jest jednym z mniejszych: długości 860 m, szerokość 460m, głębokość 5m. Położone w śród lasów posiada tendencję do zarastania.

Pozostałe jeziora gminy Lubniewice należą do typu wytopiskowego. Wiele z nich już zniknęło, a w ich miejscu powstały torfowiska lub bagna czy śródleśne polany.

Największym i najpiękniejszym z wymienionych w tej grupie akwenów wodnych jest jezioro Janowiec. Obserwujemy tu bardzo intensywny proces zarastania. Mapy topograficzne wskazują, że obecna powierzchnia lustra wody stanowi tylko 50% stanu pierwotnego. Reszta pokryta jest kożuchem roślin torfowiskowych, a leniwie płynąca Lubniewka nie jest w stanie wstrzymać proces zarastania pozostałej części jeziora. Obecnie powierzchnia tego jeziora wynosi 15,16 ha, długość 800m, szerokość 100m,
a maksymalna głębokość 1,5m.

Tabela nr 2. Dane morfotyczne jezior: Lubniewsko, Lubiąż, Krajnik

Źródło: Opracowano własne na podstawie danych uzyskanych w Urzędzie Gminy

Klimat

Obszar gminy leży na pograniczu dwóch dzielnic klimatyczno – rolniczych: bydgoskiej – północne rejony gminy i lubuskiej południowe rejony gminy. Dzielnica lubuska jest cieplejsza od sąsiednich. Dni mroźnych jest tu zaledwie 30, a liczba dni przymrozkowych spada poniżej 100. Wiatry są silne, opady stosunkowo duże 570 –650 m. Okres wegetacyjny długi od 215 do 220 dni. W bilansie rocznym dominują na terenie wiatry z kierunku zachodniego i południowego co ma znaczny wpływ na temperatury
i klimat w poszczególnych porach roku. Klimat gminy Lubniewice jest względnie łagodny i ciepły, ale niezbyt wilgotny. Często spotyka się tu opóźnioną wiosnę i dłuższą cieplejszą jesień oraz mało śnieżną zimę.

Wiatry na badanym obszarze przeważały z kierunku południowego – 24,2%, południowo – zachodniego – 18,9% i zachodniego – 16,8%. Łącznie na te kierunki przypada 59,9% wiatrów. Najwyższa średnia miesiąca przypada na grudzień 4,8m/sek, najmniejsza w lipcu 2,9m/sek.

Wszystkie te czynniki oraz duża powierzchnia lasów i jezior, mają wpływ na charakterystyczny mikroklimat jaki wytwarza się w gminie Lubniewice.

Tabela nr 3. Wielkość opadów i temperatura

Źródło: Opracowanie własne autora na podstawie danych IMiGW oddział w Sulęcinie